Đức Lêô: Khởi đầu kín đáo và nhiều câu hỏi
Hai tháng đầu tiên của Đức Lêô đánh dấu bằng lắng nghe và suy ngẫm. Nhưng phần quan trọng nhất vẫn còn vô hình với các quan sát viên.
lavie.fr, Marie-Lucile Kubacki, 2025-07-11
Ngôi làng nhỏ Castel Gandolfo, thiên đường yên bình và xanh tươi giữa lòng Castelli Romani, cách Rôma chưa đầy một giờ, ngày thứ tư 6 tháng 7 đã chứng kiến sự hồi sinh được mong chờ từ lâu: Giáo hoàng về lại đây, nơi nghỉ hè của các giáo hoàng từ thế kỷ 17.
Nhưng Đức Phanxicô chưa bao giờ về đây vì ngài không có thói quen nghỉ hè, ngài đã biến nơi này thành một bảo tàng, một trong những viên ngọc quý của Vatican. Nhưng Đức Lêô quyết định trở về với truyền thống, ngài không đóng cửa bảo tàng. Một lựa chọn không phải ngẫu nhiên, vì đây là nối kết lại truyền thống đã có từ lâu của các giáo hoàng.
Hòa bình và AI
Chuyện gì đã xảy ra trong hai tháng qua? Nhìn bề ngoài thì không có gì nhiều. So với triều Đức Phanxicô, ngài có một khởi đầu thuận lợi, sự tương phản này thật đáng kinh ngạc.
Chắc chắn đã có những bài phát biểu, những tuyên bố về hòa bình buổi tối ngài đắc cử. Các câu hỏi của các nghị sĩ nhân dịp Đại lễ Quyền lực Công cộng vào cuối tháng 6, về tầm quan trọng của luật tự nhiên, từ Cicero đến Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền năm 1948. Hoặc những can thiệp thường xuyên của ngài về trí tuệ nhân tạo (AI) với vai trò là “công cụ phục vụ lợi ích của con người” chứ không “làm giảm hoặc làm mất mát”, đến mức đã có người đặt cược về chủ đề thông điệp đầu tiên của ngài: giữa hòa bình và AI. Nhưng bài phát biểu đáng chú ý nhất của ngài sau khi đắc cử là vào giữa tháng 5. Trước những người tham dự Năm Thánh của các Giáo hội Đông phương, ngài đề xuất một suy tư về mặt thiêng liêng và phụng vụ có giá trị cho toàn thể Giáo hội: “Đóng góp quan trọng mà Kitô giáo phương Đông có thể mang lại cho chúng ta ngày nay! Chúng ta cần khám phá lại ý nghĩa của mầu nhiệm, trong các nghi lễ phụng vụ liên quan đến toàn thể con người, ca ngợi vẻ đẹp của ơn cứu độ và khơi dậy sự kinh ngạc trước sự vĩ đại của Thiên Chúa bao trùm sự nhỏ bé của con người! Và thật quan trọng biết bao khi tái khám phá, dù ở phương Tây, ý thức về quyền tối thượng của Chúa, giá trị của huyền nhiệm, của cầu bàu không ngừng, của ăn chay sám hối, của nước mắt cho tội lỗi của chính mình và của toàn thể nhân loại (penthos), rất đặc trưng của linh đạo phương Đông! Vì thế điều cơ bản là phải gìn giữ truyền thống, không làm nhẹ truyền thống, ngay cả vì tiện lợi, để truyền thống không bị phá hủy bởi tinh thần tiêu dùng và thực dụng. Đời sống tâm linh vừa cổ xưa vừa mới mẻ là phương thuốc chữa trị.”
Một phong cách rất khác với Đức Phanxicô
Xét về phong cách và giao tiếp, Đức Lêô khác với Đức Phanxicô làm cho các nhà vatican học rất thất vọng vì họ không có nhiều thông tin. Ngài đọc bài phát biểu không đi chệch khỏi văn bản, ngài làm việc với Bộ trưởng Ngoại giao nhưng vẫn tôn trọng các kênh ngoại giao chính thức.
Không có chỗ cho ứng biến – ngài chỉ ứng biến một lần tại Castel Gandolfo, trong Thánh lễ tôn trọng Tạo hóa, ngài khẳng định: “Phụng vụ tượng trưng cho sự sống, chúng ta cùng cầu nguyện để nhiều người trong và ngoài Giáo hội được hoán cải, những người vẫn chưa nhận ra tính cấp thiết của việc bảo vệ ngôi nhà chung.”
Nơi Đức Phanxicô thường đưa ra những quả bóng để thử nghiệm, điều chỉnh quỹ đạo theo phản ứng, Đức Lêô, thứ yếu hơn, quan sát và dành thì giờ, ngài ưu tiên cho chiến lược hơn là chiến thuật. Một ví dụ nổi bật là ngài vẫn chưa bổ nhiệm người thay thế chức vụ ngài đảm nhiệm trước đây, một vị trí chiến lược: Bộ trưởng Bộ Giám mục.
Ngài nghĩ gì về những vấn đề ngoại giao “nóng” của Ukraine và Trung Đông? Năm 2022, ngài đã đưa ra một số nhận xét rất đáng chú ý về tình hình ở Đông Âu: “Theo quan điểm của tôi, đây là cuộc xâm lược thực sự của chủ nghĩa đế quốc, nơi Nga muốn chinh phục một vùng lãnh thổ vì lý do quyền lực, vì vị trí chiến lược và giá trị văn hóa và lịch sử to lớn của Ukraine. Trong một video lan truyền mạnh, ngài khẳng định: Tội ác chống lại nhân loại đang diễn ra ở Ukraine.”
Kể từ khi ngài là Giáo hoàng, đã nhiều lần ngài gặp người dân Ukraine (tháng 5 ngài tiếp người đứng đầu Giáo hội Công giáo Hy Lạp Ukraine, Sviatoslav Shevchuk; tháng 7 ngài tiếp các Giám mục Ukraine; tháng 6 ngài tiếp 32 người trẻ đến từ Kharkiv sau đó là một buổi gặp gỡ với 300 trẻ em Ukraine được Caritas chăm sóc vào tháng 7). Ngài đã nói chuyện hai lần với Tổng thống Volodymyr Zelensky, ngay sau Thánh lễ nhậm chức của ngài và trong những ngày đầu tiên ngài nghỉ hè ở Castel Gandolfo.
Tuy nhiên, ngoại trừ đề xuất Vatican là nơi hai bên đàm phán – một đề nghị bị Matxcơva từ chối – các chuyên gia nghiên cứu hồ sơ không thấy có thay đổi lớn nào. Với Trung Đông cũng vậy.
Phần chìm của tảng băng nổi
Khởi đầu triều của ngài giống như một tảng băng nổi và phần nổi là phần nhỏ nhất. Hiện tại, hoạt động của ngài giới hạn ở việc quản lý nội bộ, không được công khai. Một nguồn tin nội bộ Vatican cho biết: “Ngài đang tìm những người phù hợp để quản lý theo tinh thần tập thể, tận dụng tối đa tài năng và kỹ năng của mỗi người. Ngài tập trung vào những điều cơ bản và đã đưa ra những chỉ thị quan trọng. Ngài rất quyết tâm và được mọi người kính trọng. Nhìn từ bên ngoài, chúng ta sẽ không thấy được nhiều điều. Điều đó có nghĩa ngài đang tiếp nối công việc của Đức Phanxicô. Ngài tránh những dấu hiệu chia rẽ.”
Những người bất mãn ở mọi phía rất kích động, lẽ tự nhiên họ sợ trống rỗng. Gần đây, một nữ ký giả Mỹ công bố một phần báo cáo (một báo cáo mật) của Bộ Đức tin về các tham vấn của các giám mục, dẫn đến việc Đức Phanxicô giới hạn Thánh lễ theo nghi thức tiền công đồng, làm những người theo chủ nghĩa truyền thống vô cùng bất bình. Mục tiêu của họ? Chứng tỏ phần lớn các giám mục không muốn có thay đổi như vậy. Giám đốc Văn phòng Báo chí Tòa Thánh phản ứng: “Một tái thiết rất cục bộ và không đầy đủ về quy trình ra quyết định.”
Một quyển sách đặt vấn đề về cách tiếp cận của Đức Phanxicô đã phát hành ở Ý trong quá trình này “Phụng vụ không phải là một màn trình diễn” (Liturgia non è uno spettacolo), tác giả là bà Nicola Bux, cựu cố vấn của Bộ Giáo lý Đức tin và ông Saverio Gaeta chuyên gia Vatican. Ở những nơi khác, có những người tấn công vào tính công đồng, họ chế giễu các thành viên của Ban Thư ký Thượng Hội đồng trên mạng xã hội.
Về phụng vụ, dù Đức Lêô sẽ không hủy những gì người tiền nhiệm của ngài đã làm, một số người nghĩ rằng ngài có thể cho các giám mục một số quyền tự do để họ có thể điều chỉnh tùy theo tình hình địa phương. Về tính công đồng, Đức Lêô đã rất tích cực ủng hộ cuộc cải cách do Đức Phanxicô khởi xướng, ngài đặt tính đồng nghị lên hàng đầu.
Về cơ bản, Đức Lêô dùng thì giờ để suy nghĩ về những vấn đề nhạy cảm nhất. Một câu tục ngữ Châu Phi nói rằng: “Nếu không khuấy nước, nước sẽ không lắng xuống.” Đức Phanxicô không ngần ngại khuấy nước, ngài tin như thế sẽ cho thấy những cảm xúc và tình huống sâu sắc nhất. Với Đức Lêô, thời kỳ gạn lọc bắt đầu. Sức nặng của hy vọng và kỳ vọng được phản ánh qua 100 kí-lô thư được gởi đến Vatican mỗi ngày kể từ khi ngài được bầu. Đức Lêô sẽ mang lại câu trả lời gì? Ở giai đoạn này, chỉ có người thông minh mới có thể nói được.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Sư tử Peru: “9 giai thoại giúp chúng ta hiểu rõ Đức Lêô hơn”
Ý chỉ cầu nguyện tháng 7 của Đức Lêô: Cầu nguyện để được đào tạo trong phân định
Đức Lêô: những điều cần biết khi bắt đầu triều của ngài
Đức Lêô nói về tuổi thơ và các buổi sáng dậy sớm giúp lễ của ngài
Một mùa hè học tập và thể thao tại nhà nghỉ hè Castel Gandolfo của Đức Lêô
