“Dilexit nos”: vì sao Đức Phanxicô quan tâm đến Thánh Tâm Chúa Giêsu
Trong thông điệp dành riêng cho việc tôn kính Thánh Tâm Chúa Giêsu công bố ngày thứ năm 24 tháng 10 năm 2024, Đức Phanxicô tiếp tục con đường của Đức Piô XI và Đức Piô XII, các ngài đã lên án tư tưởng đương đại, chủ nghĩa duy vật và duy lý. Thông điệp này cũng là cơ hội để phê phán một số “sai sót” trong tư tưởng công giáo.
lacroix.com, Mikael Corre, đặc phái viên thường trực tại Vatican và Matthieu Lasserre, 2024-10-25
Vì sao Đức Phanxicô lại chọn tránh xa các vấn đề xã hội rất thời sự để dành thông điệp thứ tư của ngài cho lòng tôn kính Thánh Tâm Chúa Giêsu rất cổ xưa? Sau thông điệp Hiến chế Tín lý về Hội thánh Lumen fidei (2013), văn bản của Đức Bênêđíctô XVI làm về các nhân đức thần học (hy vọng, bác ái và đức tin), hai thông điệp của Đức Phanxicô viết tập trung vào việc bảo vệ môi trường Laudato Si’ năm 2015 và thông điệp về tình huynh đệ Fratelli tutti năm 2020. Trong thông điệp Người đã yêu thương chúng ta công bố ngày 24 tháng 10, ngài đưa ra liều thuốc giải độc cho tính hiện đại mà ngài thường chỉ trích gay gắt.
Đức Phanxicô: “Xã hội toàn cầu đang mất trái tim”
“Những người tiêu dùng vô độ”, “những thỏa mãn hời hợt bề ngoài”, “những ham muốn ám ảnh”, chiến tranh, chủ nghĩa duy lý, trí tuệ nhân tạo và “tư duy chuẩn mực”… Một trên bốn trang của thông điệp đều có một đoạn mô tả tính hiện đại tiêu cực, dù là về văn hóa, khoa học, địa chính trị hoặc kinh tế. Nhưng đâu là mối liên hệ của những vấn đề này với lòng kính mến Thánh Tâm Chúa Giêsu?
Chủ nghĩa duy vật vô thần
Một bài báo xuất bản năm 2022 trên tạp chí La Civilta cattolica nhắc lại, vào thế kỷ 19, thần học gia Dòng Tên người Ý Enrico Cattaneo đã cho linh đạo Thánh Tâm Chúa Giêsu là “rào cản chống lại não trạng duy lý lan rộng, thúc đẩy cho một văn hóa vô thần và phản giáo sĩ” dù trong Giáo hội hay trong thế giới hiện đại. Và ngày nay Đức Phanxicô cho rằng việc tôn kính Thánh Tâm có thể cứu được đức tin.
Dilexit nos: “Đức Phanxicô muốn tóm tắt tinh thần triều của ngài qua Thông điệp Thánh Tâm”
Đức Phanxicô đã dùng luận điểm của Đức Piô XI trong thông điệp Miserentissimus Redemptor kính Thánh Tâm Chúa Giêsu như hàng rào cản để chống một xã hội bị ô nhiễm vì thờ ơ với tôn giáo và bị các nguyên tắc của chủ nghĩa duy vật vô thần và thế tục tác động.
Tiếp tục cuộc chiến
Tuy vậy Thông điệp Người đã yêu thương chúng ta không thể bị thu gọn thành một văn bản phản hiện đại. Giáo sư về lịch sử đương đại Fabrice Bouthillon, người có luận án về Đức Piô XI nhắc lại: “Chúng ta không nên quên Dòng Tên đã có một lịch sử tôn kính Thánh Tâm Chúa Giêsu.” Thánh Marguerite Marie Alacoque, người khởi nguồn lòng tôn kính này vào thế kỷ 17 có cha Dòng Tên Claude La Colombiere là cha giải tội. Vì thế đây có thể là lý do để Đức Phanxicô đề cập đến Thánh Tâm Chúa Giêsu. Thêm nữa, lòng tôn kính Thánh Tâm Chúa Giêsu đi ngược với thuyết Giăng-xen khắc khổ: Chúa là Chúa của tình yêu, không phải Chúa của báo thù.” Chủ nghĩa Giăng-xen là một trào lưu nghiêm khắc phản đối quyền lực của giáo hoàng và cho rằng con người có thể được cứu nhờ những việc làm tốt của mình và đã bị các tu sĩ Dòng Tên lên án.
Các câu trích hay nhất của thông điệp Người đã yêu thương chúng ta
Đức Phanxicô đã nhắc đến vấn đề này năm lần trong thông điệp Người đã yêu thương chúng ta, ngài quyết tâm tiếp tục cuộc chiến chống lại những sai lầm trong tư tưởng công giáo: chủ nghĩa không khoan nhượng, chủ nghĩa trí thức, khinh thường lòng mộ đạo bình dân… Nhưng ngài đã đặt ra một số giới hạn cho lòng mộ đạo bình dân – không tôn thờ các hình ảnh, không theo chủ nghĩa buồn bã hoặc theo nghi thức – các lời chỉ trích chính của ngài liên quan đến “các cộng đồng và các mục tử chỉ tập trung vào cải cách cơ cấu không mang tinh thần Tin Mừng.”
Ngày 29 tháng 6 năm 2019, ngài đã dùng chính xác những thuật ngữ này trong thư gởi đến người công giáo Đức trên hành trình Thượng Hội đồng, họ đòi hỏi một vị trí lớn hơn cho phụ nữ trong Giáo hội hoặc một cải cách về đạo đức tình dục. Bằng cách công bố lời kêu gọi khám phá lại linh đạo Thánh Tâm Chúa Giêsu bốn ngày trước khi kết thúc Thượng hội đồng về tính đồng nghị, ngài gởi một thông điệp đến cho những ai nhìn thấy trong quá trình này một cơ hội để có những cải cách cơ cấu lớn lao.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Thông điệp về Trái Tim Chúa Giêsu: Đức Phanxicô mong “làm cho thế giới yêu thương”
