Tôi muốn quay trở lại hang động…
Trong những lúc khó khăn này, chúng ta thường bị cám dỗ lui về trốn trong cái kén của mình và không chịu ra ngoài. Tuy nhiên theo nhà tâm lý học Jacques Arènes giải thích, chúng ta phải đương đầu với thực tế để chế ngự nó.
lavie.fr, Jacques Arenes, 2022-04-27
Một du khách trẻ quan sát phong cảnh từ bên trong hang động. GETTY IMAGES / ISTOCK
“Plato, nói với tôi đi, tôi muốn quay trở lại hang động…” Đây là câu nói hài hước và có phần đáng sợ mà gần đây tôi đọc trong một câu tweet triết học. Bạn biết hang động của Plato, câu chuyện ngụ ngôn này ở trong sách Cộng Hòa, quyển VII. Huyền thoại về hang động là huyền con người sống bị xiềng xích dưới lòng đất, nơi họ không nhìn thấy ánh sáng và chỉ biết thực tế bên ngoài qua những bóng đen chiếu xuống đáy hang. Khi họ có thể bước ra ngoài ánh sáng “thật” của mặt trời, họ sẽ bị ánh sáng chói lòa này làm phỏng mắt và mất cảm giác về thế giới thực.
Tôi không chắc lời khẳng định đau đớn này nơi miệng của người đương thời chỉ là sự trốn chạy khỏi cái “thật”, một mong muốn tự nguyện rút khỏi vũ trụ của cái có thể hiểu được mà Plato mong muốn, khi chúng ta vẫn bị cám dỗ để cậy vào sự nhạy cảm trên những gì chúng ta nghĩ là chúng ta nhìn thấy hoặc cảm thấy. Nó diễn tả nỗi đau khi chúng ta phải đi ra ngoài, phơi bày bản thân ra ngoài, chịu đựng mối quan hệ với người khác mà không có sự giúp đỡ của ánh sáng ban ngày. Và nếu thực tế làm chúng ta đau? Kể từ khi có dịch Covid, nhiều người nói với tôi họ khó khăn khi đi ra khỏi hang, cảm thấy bị bỏ mặc ra ngoài cho một tấm màn quan hệ và xã hội phức tạp, căng thẳng và đôi khi là bạo lực.
Hãy tự bảo vệ mình thêm một lần nữa…
Sự thật nóng bỏng, đáng lo ngại
Trở lại hang động của mình là để tìm thấy chính mình hoặc với gia đình nhỏ của mình và một vài người bạn dù mình không xem cuộc sống của mình là vinh quang hay đáng kể. Đó cũng là và trên hết để bảo vệ chính mình. Vì sao chúng ta cần nơi để trú ẩn như vậy? Vì cuộc sống xã hội có vẻ khó khăn, và vì không có sự thật – tôi không nói những sự thật khoa học, và một lần nữa, chúng ta hiểu việc tiêm chủng đã không còn có sự đồng thuận – ngày nay không một sự thật xã hội nào được xã hội và tập thể công nhận có thể đứng vững.
Và thật nghiêm trọng và đau đớn. Trong các giai đoạn bầu cử, người ta dễ dàng tố cáo những lá phiếu cực đoan, và sự thu hút của chúng đối với một số khía cạnh nào đó của thực tế được chọn đã bị bóp méo. Nhưng còn những người khác, những người nghĩ trong ánh sáng mặt trời, họ chỉ giữ lại một số khía cạnh của thực tế phù hợp với họ, thậm chí để bảo vệ họ thì sẽ như thế nào với những người này?
Sự thật nóng bỏng, đáng lo ngại và không phải lúc nào chúng ta cũng có thể đối diện với nó. Vẫn cần phải khiêm tốn trước sự mù quáng phần nào của chúng ta, để ít nhất chúng ta nhấp nháy mắt một chút. Chúng ta tất cả đều bị giới hạn, nhưng chúng ta học một sự thật khác: để ra khỏi hang động chúng ta cần có người đồng hành. Trong tầm nhìn của Plato, nhà triết học có thể đóng vai trò này, vừa làm việc trên chính mình, vừa tiến xa hơn về phía mặt trời cũng lóa mắt bị mù.
Một thực tế khó khăn để suy nghĩ và để cùng làm một cách tập thể
Điều chắc chắn – đó là điểm duy nhất mà tôi không nghi ngờ gì trên thế giới này – là không có lý do gì để buộc một người ra khỏi hang động của họ, nếu mình không ở bên cạnh họ trong ánh sáng chói lòa và nhiễu xạ mặt trời chúng ta, trong đau khổ của một thực tại khó khăn để suy nghĩ và để cùng làm một cách tập thể. Đương sự không nhìn thấy, hoặc chỉ nhìn thấy những cái bóng, ít nhiều là những cảnh huyền hoặc quyến rũ khi họ ở trong lòng trái đất.
Nhưng bản thân tôi, tôi đang ở đâu với sự thật mà tôi sẵn sàng khẳng định? Và trên hết, những huyền hoặc mà người hàng xóm, người bạn đồng hành của tôi nói về tôi như thế nào. Và những chiếc bóng lay động trước mắt tôi, không giống với những chiếc bóng của họ, chúng che giấu điều gì khỏi nỗi sợ hãi hay ham muốn của tôi, ngay cả khi chúng dường như nắm giữ một phần sự thật, dù hơn hay nhỏ? Sự thật chung, là không ra khỏi hang động một mình, cùng nắm tay, quay đầu nhẹ để không bị lóa mắt.
Marta An Nguyễn dịch
Đau khổ có tránh được không?
