Mang thai mướn, người di cư, đồng tính… nội dung văn bản Phẩm giá con người
Tuyên bố Dignitas infinita, Phẩm giá con người nói về dịch vụ mang thai mướn, người di cư, đồng tính được hồng y Víctor Manuel Fernández, bộ trưởng bộ Giáo lý Đức tin công bố ngày thứ hai 8 tháng 4. Văn bản này mang dấu ấn của Đức Phanxicô đề cập đến các chủ đề mới như mang thai hộ và giới tính.
la-croix.com, Loup Besmond de Senneville, Rôma, 2024-04-08
Hồng y Víctor Manuel Fernández trong buổi họp báo giới thiệu tuyên bố Dignitas Infinita, Phẩm giá con người ngày thứ hai 8 tháng 4-2024 tại Vatican.
Ngày thứ hai 8 tháng 4, một tài liệu mới của bộ Giáo lý Đức tin được phát hành, Phẩm giá con người vô cùng. Dignitas infinita, trong hai chữ, Vatican thiết lập cơ sở cho các suy tư về khái niệm phẩm giá con người. Trong văn bản 68 điểm này, được chính Đức Phanxicô chấp thuận, hồng y Victor Manuel Fernandez đưa ra một dạng cập nhật về học thuyết xã hội của Giáo hội.
Phẩm giá, khái niệm trọng tâm trong các bản văn đã tạo cơ sở cho bộ máy xã hội và luân lý của Giáo hội trong hơn nửa thế kỷ, được mô tả ở đây theo bốn chiều kích: phẩm giá bản thể học (bởi sự kiện đơn giản là hiện hữu và được Thiên Chúa muốn), phẩm giá đạo đức (gắn liền với việc thực hiện quyền tự do của con người), phẩm giá xã hội (gắn liền với điều kiện sống) và cuối cùng là phẩm giá hiện sinh (gắn liền với nhận thức của con người về phẩm giá của chính mình).
Cuộc sống “xứng đáng” và “không xứng đáng”
Nếu cấu trúc này thường được các nhà thần học luân lý áp dụng thì đây là lần đầu tiên một bản văn huấn quyền triển khai theo cách này. Cụm từ “phẩm giá hiện sinh” chưa bao giờ xuất hiện trước đây trong một tài liệu ở cấp độ này. Các tác giả của tuyên bố Dignitas infinita giải thích: “Ngày nay, chúng ta ngày càng nói nhiều hơn về một cuộc sống ‘xứng đáng và không xứng đáng’. Chúng ta nói đến những tình huống hiện sinh đúng đắn: chẳng hạn, trường hợp của một người, dù họ không thiếu gì thiết yếu cho cuộc sống, nhưng vì nhiều lý do khác nhau, họ lại gặp khó khăn khi sống trong hòa bình, niềm vui và hy vọng.”
Đức Phanxicô đã đóng góp rất nhiều trong việc soạn thảo tài liệu này, tài liệu được các thần học gia của bộ Giáo lý Đức tin bắt đầu khai triển năm 2019. Hồng y Fernández đã thấy dự án này trên bàn làm việc của ngài khi ngài nhận chức vụ đứng đầu Bộ mùa thu năm 2023. Một văn bản được trình bày cho giáo hoàng vào tháng 11, sau đó ngài xin các nhà thần học xem lại như báo La Croix đã cho biết vào đầu tháng ba. Bên lề của tài liệu dự thảo, ngài xin các chủ đề ngài đã phát triển trong huấn quyền được đưa vào Dignitas inifinita. Vì thế, năm tháng sau, Vatican xác định 13 lãnh vực trong đó phẩm giá con người là đối tượng bị “vi phạm nghiêm trọng”.
“Hiện tượng giết hại phụ nữ không bao giờ bị lên án cho đủ”
Mở đầu tuyên bố là những chủ đề được bổ sung trực tiếp theo yêu cầu của giáo hoàng, như lạm dụng tình dục, công việc của người di dân, chiến tranh hoặc nạn buôn người đã có trong phiên bản cuối cùng. Những chủ đề thiết thân này đã được Đức Phanxicô nói trước công chúng nhiều lần. Giáo hội lấy làm tiếc về “những tác động tàn phá của đế chế tiền bạc trước thảm kịch nghèo đói”, nhấn mạnh đến việc phải xem người di cư như “người dân”.
Hồng y Fernandez nhấn mạnh: “Chào đón họ một cách quan trọng là mang lại ý nghĩa để bảo vệ phẩm giá bất khả xâm phạm của mỗi người, dù họ có nguồn gốc, màu da hay tôn giáo nào. Hiện tượng giết hại phụ nữ đã không bao giờ bị lên án cho đủ.”
Những chủ đề này bổ sung cho những chủ đề đã có trong phiên bản đầu tiên do các thần học gia Rôma chuẩn bị. Một số là lời nhắc nhở về các quan điểm đã được biết đến. Vì thế văn bản tái khẳng định các bài viết của Đức Gioan-Phaolô II, huấn quyền của Giáo hội luôn lên tiếng chống lại việc phá thai, chống trợ tử hoặc chết êm dịu. Chúng ta phải tái khẳng định một cách mạnh mẽ, đau khổ không làm cho người bệnh đánh mất phẩm giá nội tại và bất khả xâm phạm của họ.
Không có “quyền cho trẻ em”
Nhưng Dignitas infinita cũng nói đến các vấn đề mới. Đặc biệt là trường hợp mang thai hộ (GPA), lần đầu tiên được xử lý bằng một văn bản pháp quyền. Một thực hành chống lại Giáo hội công giáo và Giáo hội đưa ra quan điểm chính thức, trong trường hợp “đứa bé vô cùng xứng đáng lại bị thành một đồ vật”. Theo Vatican, việc mang thai hộ làm suy yếu phẩm giá của người mẹ và của đứa bé. Mong muốn hợp pháp có con không thể bị biến thành ‘quyền có con’.
Các tác giả cũng nói đến “bạo lực kỹ thuật số”, bị cho là “mặt tối của tiến bộ kỹ thuật số”. Hồng y Fernandez viết: “Hãy nghĩ đến sự dễ dàng mà qua các phương tiện này, chúng ta có thể gây nguy hiểm cho danh tiếng của ai đó qua những tin tức sai lệch và vu khống.” Ngài cảnh báo chống lại các nguy hiểm tiềm tàng của “kỹ thuật số, đây là không gian của cô độc, thao túng, bóc lột và bạo lực, kể cả nội dung khiêu dâm.”
Một không gian thảo luận
Một chủ đề khác lần đầu tiên được phát triển ở đây: “Lý thuyết giới tính, một lý thuyết rất nguy hiểm vì nó xóa bỏ những khác biệt trong quan điểm cho rằng mọi người đều bình đẳng. Muốn tự mình theo quy định của lý thuyết giới tính, mà không tính đến sự thật căn bản, sự sống con người như một ơn, không có nghĩa gì khác hơn là nhượng bộ trước cám dỗ lâu đời của con người tự biến mình thành thần thánh và cạnh tranh với Thiên Chúa, là tình yêu đích thực được Tin Mừng mạc khải cho chúng ta.” Vì thế Tòa Thánh kêu gọi “tôn trọng thân xác”, xem việc “chuyển đổi giới tính là mối đe dọa với phẩm giá độc nhất mà con người nhận được lúc thụ thai”.
Nhưng những lời lên án này, khá được mong đợi, lại tạo không gian cho cuộc thảo luận về một số chủ đề nhất định. Vì vậy, đây là lần đầu tiên một tài liệu của huấn quyền Giáo hội công giáo lên tiếng chống lại việc hình sự hóa những người đồng tính. Chúng ta phải tố cáo sự việc đi ngược lại phẩm giá con người ở một số nơi, nhiều người bị cầm tù, tra tấn và thậm chí bị tước đoạt sự sống chỉ vì xu hướng tính dục của họ. Tuy nhiên, Giáo hội không đi xa đến mức yêu cầu phi hình sự hóa phổ quát đồng tính, vốn vẫn bị cấm ở nhiều quốc gia, như ở Châu Phi, đôi khi có sự hỗ trợ của các giám mục.
Cũng vậy, Giáo hội xem việc thay đổi giới tính là mối đe dọa đối với phẩm giá con người, khẳng định đây là “quy luật chung”. Để lại chỗ trống cho những trường hợp đặc biệt. Một dấu ấn kinh nghiệm của Đức Phanxicô, người thường xuyên tiếp đón các nhóm người chuyển giới.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
