Những cáo buộc chống giáo hoàng của các hồng y bảo thủ Mỹ và phản ứng của Đức Phanxicô chống hồng y Burke: chuyện gì đang xảy ra ở Vatican?
corriere.it, Massimo Franco, 2023-11-23
Tuần trước, Đức Phanxicô đã nói rõ với những người đứng đầu các bộ của Vatican, cuộc chiến do phái bảo thủ Hoa Kỳ chống lại ngài sẽ gây ra hậu quả: “Các biện pháp về mặt kinh tế và hình phạt giáo luật đang được áp dụng với hồng y Raymond Burke. Nhưng tại sao bây giờ? Và điều gì có thể xảy ra?”
Khi tiếp xúc với các người đứng đầu các cơ quan của Vatican tuần vừa qua, Đức Phanxicô nói rõ cuộc chiến chống lại ngài của phái bảo thủ Hoa Kỳ không thể không gây ra hậu quả. Và lần này người bị xử phạt sẽ không phải là giám mục của một giáo phận nhỏ như Joseph Strickland của Tyler, Texas, bị đình chỉ vào đầu tháng 11 với những chỉ trích gay gắt lặp đi lặp lại chống giáo hoàng, nhưng là với hồng y Raymond Burke, người được cho là người đứng đầu nhóm ở Hoa Kỳ đã nhiều năm chỉ trích ngài một cách thái quá, ngay cả với những người chống giáo hoàng cũng cho là thái quá.
Một giám mục cao cấp có mặt ở cuộc họp cho biết, dù không đi sâu vào chi tiết nhưng Đức Phanxicô tuyên bố một số biện pháp về mặt kinh tế (căn hộ và tiền lương) kèm theo các hình phạt theo giáo luật.
Một số người ở Vatican cho rằng đó là dấu hiệu cho thấy một quyết định không dung thứ cho thái độ hung hăng của hồng y và những người đi theo hồng y; một số người khác cho rằng ngài chỉ muốn đưa ra cảnh báo cuối cùng. Nhưng những gì xảy ra xác nhận xu hướng xung đột mà một số giám mục Mỹ đã lựa chọn; phản ánh sự rạn nứt ngày càng tăng giữa giới công giáo bảo thủ và tiến bộ.
Hồng y Raymond Burke
Tại sao giáo hoàng có phản ứng lúc này?
Câu hỏi được đặt ra là vì sao giáo hoàng có phản ứng lúc này. Hồng y Burke là một trong hồng y bày tỏ “nghi ngờ” về Thượng hội đồng về tính đồng nghị vừa kết thúc và trước đó là Thượng hội đồng về vùng Amazon; trước đây hồng y đã cáo buộc Đức Phanxicô gây ra ly giáo trong Giáo hội công giáo; khi phủ nhận mình là kẻ thù của giáo hoàng, hồng y lại buộc tội giáo hoàng về những lựa chọn trái ngược với học thuyết chính thức. Có nhiều người cho rằng, sự thay đổi tốc độ này của Đức Phanxicô ngược với thái độ rất kiên nhẫn của ngài trong quá khứ liên hệ với việc tân hồng y Victor Manuel Fernandez, bạn của ngài vừa được bổ nhiệm vào bộ Giáo lý Đức tin vừa qua.
Loạt đạn đầu tiên của “khẩu đại bác Fernandez” làm rung chuyển Vatican
Hồng y Burke đã không làm gì nhiều để bác bỏ danh tiếng của mình là kẻ thù cực kỳ bảo thủ của giáo hoàng. Ngài không còn nhiệm vụ gì nữa nhưng vẫn là một nhân vật nổi cộm. Đầu tháng 10, trong một hội nghị mang tên “Tháp Babel Thượng hội đồng”, khai mạc vào đêm trước Thượng hội đồng, hồng y đã tấn công “những sai lầm về triết học, giáo luật và thần học” mà theo quan điểm của ngài là Thượng hội đồng đã phạm phải; và việc này xảy ra sau khi giáo hoàng đã trả lời những “nghi ngờ” của các hồng y. Hơn nữa, hồng y Burke đã thu hút được sự ủng hộ của nhiều hồng y chưa tham dự vào việc này, tạo một liên minh chống giáo hoàng rộng hơn liên minh do ông lãnh đạo. Chắc chắn, sự bất mãn với giáo hoàng đã lan rộng ra ngoài cộng đồng thiểu số ồn ào mà hồng y được xem là người tiêu biểu nổi bật nhất. Nhưng sự thô bạo trong các cuộc tấn công của họ làm cho cả những người từ lâu chỉ trích giáo hoàng cũng bối rối và im lặng.
Mối quan hệ giữa Đức Phanxicô và Hoa Kỳ
Vấn đề chưa được giải quyết và đặc biệt gai góc trong mối quan hệ giữa giáo hoàng với Hoa Kỳ vẫn còn đó. Và không chỉ từ Thế chiến thứ hai trở đi, nguồn tài trợ cho Vatican chủ yếu đến từ Mỹ và Đức trong những thập kỷ gần đây. Câu hỏi đặt ra là liệu sự thù địch gần như phô trương của phần lớn hàng giám mục Hoa Kỳ có phản ánh sự hạn chế và thiếu hiểu biết về giáo hội cũng như văn hóa của giáo hội với giáo hoàng hiện tại hay không: một thực tế trong đó nhiều giáo xứ tiếp tục biến mất do thiếu tín hữu. Các cuộc thăm dò cho thấy sự cực đoan hóa của các quan điểm tôn giáo, tương xứng với quan điểm của xã hội Hoa Kỳ. Điều kỳ lạ là các linh mục trẻ có vẻ theo chủ nghĩa truyền thống hơn những người lớn tuổi.
Không những vậy. Có những giám mục, như Christopher Coyne, ở Connecticut đã xin Đức Phanxicô “rời khỏi Ý, rời khỏi Rôma”, tin chắc rằng Vatican đã bị ô nhiễm bởi não trạng của thủ đô Ý. Và có một khối lợi ích dè chừng với “chủ nghĩa phương Nam” và đối thoại với Trung Quốc. Tháng 9 vừa qua, Đức Phanxicô đã nói về cách tiếp cận “mạnh mẽ, có tổ chức và phản động” của công giáo Mỹ. Với “hệ tư tưởng thay thế đức tin”. Và những lời của ngài không chỉ được đọc như một tài liệu tham khảo của hàng giám mục.
Đằng sau hồng y Burke và “cuộc chiến văn hóa” của ông, chúng ta có thể thoáng thấy phác thảo của các nhân vật và thể chế ở Mỹ cũng như ở châu Âu.
Họ xem Đức Phanxicô là một mối nguy hiểm
Hồng y Burke đã nhiều lần tự bảo vệ mình trước cáo buộc ông là thành viên tổ chức chính trị của Steve Bannon, một trong những nhà tư tưởng của Donald Trump. Ông đã gặp và thường xuyên lui tới với ông Bannon trong một thời gian dài qua viện Dignitatis Humanae: “Một hiệp hội được thành lập để hỗ trợ các nghị sĩ châu Âu tuân theo các giới luật của luật đạo đức”, chính hồng y Burke giải thích trong một cuộc phỏng vấn với New York Times tháng 11 năm 2019. Bốn năm sau, những lời chỉ trích của ông vẫn vang dội như lời chào mừng giáo hoàng; và như một tín hiệu được gởi đến những người sẵn sàng quan tâm đến một mật nghị mà trên thực tế có thể gần hoặc xa.
Nhưng lần này, kết thúc cay đắng có lẽ sẽ đến từ Đức Phanxicô: Burke và thế giới của ông. Vẫn còn phải xem liệu nó sẽ được hiểu là một cử chỉ của sức mạnh hay của điểm yếu.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
