Im lặng tại Thượng hội đồng: Babel hay Hiện Xuống
Tin tức Vatican dưới sự theo dõi của phóng viên báo La Croix tại Rôma khi lời kêu gọi “nhịn phát biểu trước công chúng” của Đức Phanxicô làm mọi người bàn tán.
Thánh giá được dựng trước cửa ra vào Hội trường Phaolô VI nơi thượng hội đồng về tương lai Giáo hội họp
lavie.fr, Marie-Lucile Kubacki, Rôma
Một chương trình làm việc tiến bộ?
Lời lên án “chủ nghĩa hiện đại” của hồng y Gerhard Müller, cựu bộ trưởng bộ Giáo lý Đức tin, trong một tuyên bố được công bố hai ngày trước khi khai mạc Thượng hội đồng đã khẳng định ngài luôn “bảo vệ học thuyết công giáo chống lại chủ nghĩa giả-hiện đại, đặc biệt trong mười năm qua”. Đó là thời gian của triều Đức Phanxicô.
Trong một phỏng vấn khác được thực hiện vào giữa tháng 9, chính ngài đã mỉa mai về phiên họp kín: “Tôi không biết ý định đằng sau biện pháp này, nhưng với 450 người tham gia, chắc chắn sẽ không giữ được bí mật. Nhiều người sẽ lợi dụng các nhà báo vì lợi ích riêng của họ hoặc ngược lại. Đây là thời hoàng kim của thao túng, của việc truyền bá một chương trình làm việc gây tai hại nhiều hơn là có lợi cho Giáo hội.” Trong giới bảo thủ, một số lo ngại, quy tắc im lặng là chiến lược nhằm tạo điều kiện cho việc thực hiện một chương trình nghị sự tiến bộ.
“Nhịn nói trước công chúng”
Cho rằng quy tụ 450 người có thể hoàn toàn kín đáo là chuyện viển vông, và Đức Phanxicô, người biết rõ hoạt động của Giáo hội công giáo và các phương tiện truyền thông, ngài hoàn toàn ý thức chuyện này. Trên thực tế, các nhà báo không bỏ công việc của họ, họ luôn muốn hiểu chuyện gì đang xảy ra. Và những nỗ lực nhằm gây ảnh hưởng đến các nhà báo từ trong ra ngoài – qua các giám mục, các nhóm áp lực thuộc mọi khuynh hướng – và từ ngoài vào trong, qua áp lực truyền thông, luôn tồn tại dù có quy luật im lặng hay không. Đây không phải là một thực tế mới, và Đức Bênêđíctô XVI, quay trở lại kinh nghiệm của Vatican II, năm 2013 ngài đã thiết lập sự phân biệt giữa “công đồng nội bộ” và “công đồng truyền thông”.
Cũng chính sự khác biệt này, Đức Phanxicô tố cáo khi mở đầu tiến trình làm việc của Thượng hội đồng: “Khi có Thượng hội đồng về gia đình đã có dư luận nên cho người ly dị rước lễ: đó là cách chúng ta bước vào Thượng hội đồng. Khi có Thượng hội đồng về Amazon, dư luận đã gây áp lực buộc phải ra lệnh cho các ông lập gia đình được chịu chức: chúng ta bước vào Thượng hội đồng dưới tác động của áp lực này. Bây giờ có những suy đoán về Thượng hội đồng này: ‘họ sẽ làm gì?, có thể là cho phụ nữ chịu chức’”.
Để cố gắng tránh làm việc dưới áp lực nên Đức Phanxicô ngay lập tức kêu gọi “nhịn phát biểu trước công chúng”. Ngài giải thích thêm: “Giáo hội tạm nghỉ, như các tông đồ nghỉ ngơi sau ngày Thứ Sáu Tuần Thánh, Thứ Bảy Tuần Thánh, họ sợ hãi giam mình lại, đó không phải là trường hợp của chúng tôi. Nhưng Giáo hội đã dừng lại. Đó là sự tạm dừng để toàn thể Giáo hội lắng nghe.”
Nghịch âm của Babel hay hòa âm của Hiện Xuống
Lời kêu gọi ‘nhịn nói’ có vẻ nghịch lý của một giáo hoàng đã trả lời rất nhiều cuộc phỏng vấn. Nhưng ngài xem Thượng hội đồng là kinh nghiệm tĩnh tâm và thinh lặng, là dấu hiệu cho thế giới biết, một tổ chức biết dừng lại và dành thì giờ để suy ngẫm. Sự phân cực ồn ào do mạng xã hội làm trầm trọng thêm, thực sự đã trở thành một phản tác hại ghê gớm với Giáo hội công giáo, mà trong những năm gần đây đôi khi đã đưa ra hình ảnh tai hại về một Babel ồn ào.
Đi ngược lại Babel, Đức Phanxicô muốn biến Thượng hội đồng thành lễ Hiện Xuống, như ngài đã tuyên bố vào ngày làm việc đầu tiên. Một không gian mà đôi khi những giọng nói khác nhau tìm thấy sự hòa hợp. Hơn nữa, có lẽ đây là chức năng chính của thượng hội đồng như ngài dự tính, là không gian để giải quyết các xung đột, thậm chí còn hơn cả một cơ quan quản trị.
Suy nghĩ của ngài về chủ đề này được định hình bởi thần học gia Romano Guardini, theo đó, cuộc sống, phức tạp, được tạo thành từ những cực, những mâu thuẫn và căng thẳng có thể mang lại kết quả, nếu chúng không kết tinh thành những đối lập do các hệ tư tưởng hoặc quan điểm chính trị. Đức Phanxicô cũng đã bắt đầu một luận án về chủ đề này, im lặng như một không gian để lắng nghe là điều cần thiết cho việc này. Và ngài kết hợp việc “nhịn phát biểu trước công chúng” với thái độ lắng nghe được chính Thượng hội đồng yêu cầu, theo phương pháp bao gồm cả thời gian im lặng.
Nghịch âm của Babel hay hòa âm của Hiện Xuống: đây là hai hình ảnh xuyên suốt Thượng hội đồng. Và đúng là các bản giao hưởng luôn bắt đầu bằng một vài tiếng rít, khi các nhạc cụ được lên dây, sau đó là vài giây im lặng, khi đó mọi người nín thở. Đức Phanxicô nói trong buổi tiếp kiến, “âm nhạc là xen kẽ của âm thanh và im lặng”, vì các nhạc công phải lắng nghe nhau – nghe nhạc trưởng. Nếu không, họ có nguy cơ tạo ra nhiều nghịch âm ồn ào chẳng để làm gì.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
