Đức Phanxicô và ông Emmanuel Van Lierde trong buổi tiếp kiến dành cho tạp chí Tertio, ngày 18 tháng 9 năm 2020. (Vatican Media)
vaticannews.va, Delphine Allaire, 2023-02-28
Đức Phanxicô trả lời phỏng vấn tạp chí kitô giáo Bỉ nói tiếng Hà Lan Tertio được đăng ngày thứ ba 28 tháng 2, nhân kỷ niệm 10 năm triều giáo hoàng của ngài. Trong cuộc phỏng vấn do nhà báo Emmanuel Van Lierde thực hiện ngày 19 tháng 12 năm 2022, Đức Phanxicô đề cập đến nhiều chủ đề, từ cuộc chiến Ukraine, Thượng hội đồng hiệp hành đến đối thoại giữa các thế hệ.
Trả lời câu hỏi về việc kế thừa Công đồng Vatican II, được tổ chức cách đây 60 năm, Đức Phanxicô trích lời tu sĩ người Pháp Vincent de Lérins (thế kỷ thứ 5), các tín điều phải tiếp tục phát triển nhưng theo phương pháp luận: “Cầu xin chúng được củng cố theo năm tháng, mở rộng theo thời gian, nâng cao theo tuổi tác” (Ut annis scilicet consolidetur, dilatetur tempore, sublimetur aetate).
Đức Phanxicô nói, Công đồng là tiếng nói của Giáo hội trong thời đại chúng ta, và lúc này – trong một thế kỷ – chúng ta đang đưa nó vào thực tế. Tóm lại, đó là hình ảnh của Giáo hội đang trẻ hóa mà không mất đi sự khôn ngoan thế tục của nó, ngài nhắc lại một số sự kiện lịch sử khi phát huy việc khuyến khích tính đồng nghị.
“Đó là Giáo hội đang trẻ hóa mà không mất sự khôn ngoan thế tục của nó.”
Thượng hội đồng không phải là nghị viện, nhân vật chính của thượng hội đồng là Chúa Thánh Thần
Đức Phanxicô giải thích: “Có một điểm không nên bỏ qua. Vào cuối công đồng, Đức Phaolô VI đã rất sửng sốt khi thấy Giáo hội Tây phương hầu như đã đánh mất chiều kích đồng nghị của mình, trong khi các Giáo hội công giáo Đông phương đã biết cách bảo tồn. Vì thế ngài công bố việc thành lập Văn phòng Thư ký của Thượng Hội đồng Giám mục, với mục đích thúc đẩy tính đồng nghị trong Giáo hội thêm một lần nữa. Trong hơn 60 năm qua, công đồng ngày càng phát triển. Dần dần mọi thứ trở nên rõ ràng hơn. Ví dụ khi đó chỉ có các giám mục có quyền bỏ phiếu. Đôi khi không rõ liệu phụ nữ có thể bỏ phiếu hay không…”, thêm một lần nữa, ngài nhấn mạnh thượng hội đồng không phải là một quốc hội.
Đức Phanxicô: “Chiến tranh phá hủy mọi thứ, chúng ta nhìn Ukraine và đừng xấu hổ vì đau khổ”
Đức Phanxicô triển khai: “Thượng hội đồng không phải là một cuộc thăm dò ý kiến bên tả bên hữu. Không. Nhân vật chính của một thượng hội đồng là Chúa Thánh Thần. Nếu không có Chúa Thánh Thần, thì không thể có công nghị. Một công nghị là một kinh nghiệm giáo hội mà chủ tịch và tác nhân chính là Chúa Thánh Thần. Không phải ngẫu nhiên mà Thánh Basil Caesarea (330-379) viết trong chuyên luận về Chúa Thánh Thần, khi ngài định nghĩa Thần Khí: Ngài là sự hài hòa (Ipse harmonia). Và đây chính xác là những gì chúng ta trải nghiệm trong một công đồng”, đồng thời ngài nhắc lại với tư cách là một hội đồng đức tin, công đồng cũng có thể bị “ác thần” cám dỗ và dụ dỗ.
“Thượng hội đồng là một tập hợp các tín hữu, đó là một tập hợp đức tin được Chúa Thánh Thần hướng dẫn nhưng cũng bị ma quỷ cám dỗ và dụ dỗ”.
Vatican trong cuộc chiến ở Ukraine
Trong chương về địa chính trị và Ukraine, Đức Phanxicô nhắc đến sự tham gia của cá nhân ngài và hành động ngoại giao của Vatican trong cuộc chiến: một ngày sau khi Nga xâm lược Ukraine, ngài đến sứ quán Nga tại Tòa thánh, ngài giải thích: “Điều chưa bao giờ làm và điều mà một giáo hoàng thường không làm. Tôi sẵn sàng đi Matxcova và đảm bảo cuộc xung đột này sẽ không tiếp diễn,” ngài nhắc đến sáu chuyến đi Ukraine của hồng y Krajewski tuyên úy từ thiện của ngài.
Ngài nói: “Chúng tôi liên tục nói chuyện với người dân Nga để làm một cái gì đó”, ngài kể chi tiết về thực tế tàn khốc của cuộc chiến: “Có rất nhiều lính đánh thuê đang chiến đấu. Một số rất độc ác, họ quá tàn ác. Có tra tấn; trẻ em bị hành hạ. Nhiều em bé sống với mẹ, tị nạn ở Ý đến gặp tôi. Tôi chưa bao giờ thấy một em bé Ukraine cười. Vì sao các em bé này không cười? Các em đã thấy gì? Thật đáng sợ, quả thực đáng sợ. Những người này đang đau khổ, họ đau khổ vì bị xâm lược. Tôi cũng liên lạc với người Ukraine. Tổng thống Volodymyr Zelensky đã cử một số phái đoàn đến nói chuyện với tôi.”
Kể từ Cain và Abel, mọi cuộc chiến đều thất bại
Đức Phanxicô đề cập đến những cuộc chiến khác đang diễn ra trên thế giới, mà chúng ta không chú ý đến: ở Miến Điện, ở Syria – đã trải qua 13 năm chiến tranh -, ở Yemen, nơi trẻ em không được đến trường, không có bánh mì, các em phải chịu đau khổ, chịu đói… Ngài nhắc lại, thế giới thực sự vẫn còn chiến tranh. Một lần nữa, ngài tố cáo kỹ nghệ vĩ đại của chiến tranh và việc buôn bán vũ khí. Ngài nói thêm: “Mọi cuộc chiến đều là một thất bại. Nhưng chúng ta không học được bài học. Bây giờ chúng ta sống gần một hy vọng khác, nếu Chúa muốn, cuối cùng chúng ta sẽ học được bài học… Bắt đầu bằng bài học Cain và Abel, và cứ thế nó tiếp tục. Với tôi, điều này rất đau đớn, quá đau đớn và tôi không thể chọn bên nào, bản thân chiến tranh là xấu. Tôi cầu xin hòa bình.”
Một Giáo hội không thể thuần tuý là xã hội
Trả lời câu hỏi về sự tiến triển từ một Giáo hội đa số thành một Giáo hội lựa chọn – với ít giáo sĩ và tín hữu hơn – như ở châu Âu, ngài nhắc lại một Giáo hội không cử hành bí tích Thánh Thể thì không phải là Giáo hội; một Giáo hội ẩn mình trong phòng thánh cũng không phải là Giáo hội. Ngài nói: “Thu mình trong phòng thánh không phải là một thờ phượng đúng đắn. Việc cử hành Thánh Thể có những hệ quả. Có bẻ bánh. Điều này ngụ ý một nghĩa vụ xã hội, nghĩa vụ chăm sóc người khác. Vì thế cầu nguyện và dấn thân đi đôi với nhau. Dấn thân xã hội của Giáo hội là một phản ứng, một hệ quả của việc thờ phượng. Ví thế không nên nhầm lẫn cam kết này với hành động từ thiện mà một người ngoại đạo cũng có thể làm. Hoạt động xã hội của Giáo hội bắt nguồn từ con người của Giáo hội vì Giáo hội nhận ra Chúa Giêsu nơi mình”. Các hành động xã hội, không nên thực hiện do ràng buộc xã hội hay bổn phận, nhưng do Chúa Giêsu hiện diện ở đó. Tuy nhiên, tôi sẽ không bao giờ nhận ra Chúa Giêsu ở đó nếu tôi không nhận ra Ngài trong thờ phượng và phụng vụ. Cả hai cùng đi với nhau. Chúng phải kết hiệp với nhau.
Người lớn tuổi của chúng ta là những viên đá quý
Về cuộc đối thoại giữa các thế hệ, ngài nhắc lại chúng ta phải chăm sóc người già như những viên ngọc quý: “Cho dù ông bà không còn sức khỏe hay không còn tỉnh táo, chúng ta phải nâng niu họ như viên ngọc quý vì trong suốt cuộc đời, họ đã gieo mầm sống, đã cho chúng ta sự sống.”
Năm 2022, ngài đã dành một chương trình giáo lý cho người lớn tuổi trong các buổi tiếp kiến chung, theo ngài, ông bà là ký ức truyền đạt kiến thức cho chúng ta: “Những người trẻ tiếp xúc với ông bà để họ gieo sự sống, gieo tương lai. Chúng ta phải quý trọng họ, họ không phải là hàng hóa dùng một lần.”
Liên quan đến các giới hạn của thị trường tân tự do mà nhà báo đề cập, ngài cho biết, kinh tế phải là nền kinh tế xã hội: “Khi nói về ‘kinh tế thị trường’ Đức Gioan-Phaolô II đã thêm từ ‘xã hội’: kinh tế thị trường xã hội. Chúng ta phải giữ trong đầu chữ xã hội!”
Bốn tội của nhà báo
Cuối cùng, khi được hỏi liệu có thể phong thánh cho Titus Brandsma, vị thánh tử đạo người Flemish (1881-1942), bổn mạng các nhà báo, Đức Phanxicô ca ngợi phẩm chất của một nhà báo đúng đắn: “Tôi cũng muốn nhân cơ hội này, qua ông, để cám ơn công việc của các nhà báo. Đó là một nghề cao quý: truyền tải sự thật. Nhưng đồng thời, tôi xin các bạn cẩn thận với bốn tội của nhà báo. Ông có biết bốn tội này là bốn tội nào không?”. Chúng
là: “Thông tin sai lệch – chỉ nói một phần chứ không nói tất cả -, vu khống, phỉ báng – hai chuyện khác nhau – và sống trong bùn, coprophilia, đi tìm những chuyện kinh tởm gây tai tiếng để thu hút chú ý”.
Ngài nói: “Phẩm chất của nhà báo là lắng nghe, phiên dịch và truyền tải, vì lúc nào cũng phải dịch, đúng không? Nhưng trước hết hãy nghe… Có những nhà báo xuất sắc vì họ nói rõ: ‘Tôi nghe như thế này, nhưng tôi nghĩ ngược lại’. Đó là một cách để phản biện, chứ không phải: ‘Họ nói như vậy’, dù có khi đó không phải là điều họ đã nói. Hãy lắng nghe, chuyển tiếp thông điệp và sau đó là phê phán.”
Tạp chí công giáo Hà Lan Tertio ra đời năm 2000 trong bối cảnh tiếng Flemish về sự phát triển của các ý tưởng theo chủ nghĩa tự do trong cuộc tranh luận công khai ở Bỉ. Tên của tờ báo dựa theo bức thư của Giáo hoàng John Paul II, “Khi đến thiên niên kỷ thứ ba” (Tertio Millennio Adveniente). Được in khoảng 6.000 bản và được phân phối ở Flanders và Brussel.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Hậu trường cuộc phỏng vấn của tạp chí Tertio với Đức Phanxicô
Đức Phanxicô là mục tử của thế giới
