Một Giáng sinh kém vui ở Vatican
international.la-croix.com, Robert Mickens, 2022-12-24 dp
Lời chúc Giáng sinh của Đức Phanxicô trước các hồng y, các giám chức đứng đầu Giáo triều ngày thứ năm 22 tháng 12: “Đã có nhiều điều xảy ra trong năm nay và trước bất cứ điều gì khác, chúng ta tạ ơn Chúa cho tất cả ơn lành của Ngài.”
Nhưng, không có gì ngạc nhiên, ngài đã 86 tuổi, ngài không dành nhiều thì giờ để chúc như các năm vừa qua, như ngài đã làm trong 9 năm khi chúc lễ theo truyền thống, ngài rõ ràng đưa ra những khuyết điểm có thể nhận thấy hoặc ít nhất có thể nhận thấy nơi các phụ tá của ngài ở Vatican.
Theo những gì có thể nhớ, các giáo hoàng đã dùng buổi chúc Giáng sinh này để đưa ra một loại báo cáo “đánh giá công việc một năm qua”. Các tiền nhiệm của ngài đôi khi đi ra khỏi công thức này, nhưng đa số họ đánh giá những gì xảy ra trong năm qua trong Giáo hội và trên thế giới, rồi đón chờ Năm mới.
Nhưng giáo hoàng Dòng Tên và từ tân thế giới đầu tiên trong lịch sử không làm điều này. Ngài làm theo kiểu nhận lỗi lầm, theo phút hồi tâm của Thánh I-Nhã, mọi người nhận lỗi, nhận các thiếu sót của mình trước cộng đoàn. Ngoại trừ một điểm khác biệt lớn: người lãnh đạo cộng đoàn này (giáo hoàng) là người duy nhất đưa ra các lỗi lầm, dù chúng là hiển nhiên hay chỉ đơn thuần là nhận thức được, nhưng không bao giờ gọi đích danh ai.
Trong gần như mỗi trong số mười cuộc họp trước Giáng sinh với Giáo triều la-mã, Đức Phanxicô đã từ e dè nhẹ nhàng sửa sai những người cộng tác với ngài cho đến thẳng thắn quở trách họ, làm mọi người choáng váng và đôi khi cảm thấy tức giận vì không được đánh giá cao.
Rất nhiều “vắng mặt”
Điều này có thể giải thích vì sao năm nay có rất nhiều ghế trống ở phòng ban phép lành. Một số hồng y nổi bật không có mặt. Nếu thực sự họ ở đâu đó họ quanh cánh cửa Đền thờ Thánh Phêrô thì chắc chắn họ đã không đích thân đến chào ngài như thông lệ.
Trong số những người “vắng mặt” có các bộ trưởng của ít nhất hai bộ – hồng y Michael Czerny (bộ Phát triển Nhân bản Toàn diện), hồng y João Bráz de Aviz (bộ Đời sống Thánh hiến). Các hồng y khác không có mặt là hồng y Gerhard Müller, Robert Sarah, George Pell, Raymond Burke và Stanislaw Rylko. Các hồng y này có thể đã về quê đón Giáng sinh với gia đình, người thân. Hoặc họ bận đi mục vụ như hồng y Konrad Krajewski, đại diện giáo hoàng đến Ukraine để mang máy phát điện, thực phẩm, quần áo, thuốc men cho người dân Ukraine.
Một trong những điều Đức Phanxicô làm mà không một tiền nhiệm nào của ngài làm, đó là ngài gặp tất cả nhân viên (hầu hết là giáo dân) của Thành phố Vatican và Giáo triều Rôma ngay sau cuộc gặp truyền thống với các hồng y và những người đứng đầu giáo triều. Cuộc gặp với nhân viên tổ chức tại Hội trường Phaolô VI và năm nay người tham dự ít hơn mọi năm rất nhiều. Lý do có thể do ảnh hưởng liên tục của đại dịch. Người Ý có khuynh hướng thận trọng với các bệnh truyền nhiễm. Nhiều người vẫn còn mang khẩu trang phẫu thuật trong các cuộc tụ họp công cộng hoặc cả khi đi bộ trên đường phố.
Nhưng sự vắng mặt cũng do thực tế có nhiều người làm việc ở Vatican không nhiệt thành lắm với giáo hoàng. Họ đánh giá cao việc ngài không cắt giảm việc làm của họ dù kinh tế ngày càng khó khăn mà Vatican cố gắng quản lý. Nhưng tâm trạng hiện tại của họ không phải là tâm trạng có thể gọi là “vui vẻ”.
Sức khỏe ngày càng yếu
Đức Phanxicô cũng không có tâm trạng vui vẻ. Người nổi bật ở Vatican năm 2013 với nụ cười rạng rỡ và tiếng cười sảng khoái – quý vị còn nhớ không biết bao nhiêu lần ngài giơ ngón tay cái lên với mọi người không? – trong vài tháng qua gương mặt của ngài u buồn nhiều hơn. Và có những lý do rõ ràng cho điều này.
Đầu tiên và chủ yếu là sức khỏe của ngài ngày càng yếu. Ngài đã 86 tuổi và đi gậy chậm rãi từng đoạn ngắn. Nhưng vì căn bệnh đầu gối kéo dài và cân nặng quá mức, bây giờ ngài phải dùng xe lăn nhiều hơn. Ngài thường có thói quen che giấu sự thiếu thoải mái và thiếu kiên nhẫn của mình trước ống kính, nhưng một cách ấn tượng, ngài luôn cho thấy ngài thoải mái như thế nào trong chính con người của mình – ngày ngài càng ít quan tâm đến việc gượng cười.
Nhiều lần khi được hỏi về sức khỏe, ngài trả lời: “Tôi cai trị bằng cái đầu chứ không phải đầu gối.” Tuy nhiên, cơn đau và thiếu vận động đã bắt đầu đè nặng trên ngài. Vì thế không ai có thể bắt lỗi vì sao lúc nào ngài cũng kém vui. Ai sẽ bắt bẻ? Nhất là với gánh nặng chức vụ và mối quan tâm sâu đậm của ngài cho số phận hiện tại của thế giới đang bị chia rẽ sâu sắc.
Đầu tiên là chiến tranh Ukraine, các vụ tai tiếng trong Giáo hội
Rõ ràng một trong những mối bận tâm lớn nhất của ngài là cuộc chiến đang diễn ra ở Ukraine. Trong hầu hết các bài nói chuyện hoặc bài phát biểu trước công chúng, suy nghĩ của ngài cuối cùng đều hướng về đất nước “tử đạo” như ngài thường gọi như thế. Rõ ràng ngài thất vọng vì không thể giúp kết thúc chiến tranh. Sự thất vọng này chỉ trầm trọng hơn khi ngài từ chối không đối diện với thực tế, rằng cả ngài, Giáo hội la-mã hay ngoại giao Tòa thánh không có vai trò gì trong việc giải quyết mớ rối ren này.
Sau đó là những vụ tai tiếng tiếp tục vùi dập Vatican và toàn thể Giáo hội. Phiên tòa xét xử dân sự của Quốc gia Thành phố Vatican với hồng y Angelo Becciu và một số cá nhân khác vì bị cáo buộc vào tội phạm tài chính, đôi khi trông có vẻ khôi hài – ít nhất phải nói như vậy. Quá trình tố tụng tại tòa án đã làm nổi bật một số cảnh và khoảnh khắc khó tin đến mức bạn sẽ có thể không tìm thấy đâu ra trò hề này dù trong tiểu thuyết hình sự viết dở.
Sự im lặng của Vatican trong vụ linh mục Rupnik
Nhưng có lẽ điều đáng báo động nhất đã xảy ra gần đây, sẽ chỉ làm cho lễ Giáng sinh ở Vatican năm nay ít vui nhất từ trước đến nay, đó là việc xử lý vụ Marko Rupnik, bậc thầy tranh khảm Dòng Tên người Slovenia, bị buộc tội lạm dụng tình dục một số phụ nữ trưởng thành. Linh mục bị vạ tuyệt thông vì đã ban bí tích giải tội cho một trong những phụ nữ mà ông có quan hệ tình dục. Bộ Tín Lý đã chính thức tuyên bố vạ tuyệt thông vào tháng 5 năm 2020, nhưng trong cùng tháng, vạ được dỡ bỏ.
Làm thế nào và tại sao điều này lại xảy ra?
Việc có thể giáo hoàng can thiệp vào quyết định dỡ bỏ hình phạt nghiêm trọng này là lý do làm cho nhiều người ở Vatican và Dòng Tên bối rối và lo ngại sâu đậm. Chỉ có Tòa thánh (là giám mục Rôma) mới có thể dỡ bỏ vạ tuyệt thông cho một tội trọng như vậy. Giáo hoàng thường giao quyền này cho Tòa án Tông đồ với những tội phạm trong nội bộ và phần lớn công chúng không biết đến. Trường hợp của Rupnik, người luôn được Đức Phanxicô đánh giá cao với tư cách là cha giảng, là nghệ sĩ thì lại khác vì nhiều lý do. Thật khó để tưởng tượng bộ Tín Lý sẽ áp đặt hoặc giảm bớt bất kỳ biện pháp trừng phạt nào với linh mục Rupnik mà không ít nhất hỏi ý kiến của giáo hoàng.
Việc bộ Tín Lý và Văn phòng Báo chí Tòa thánh từ chối không đưa ra bất kỳ tuyên bố hoặc bình luận nào về vụ Rupnik còn hơn cả thất vọng. Đó là tai tiếng. Vụ này chỉ là vụ mới nhất trong một loạt dài các vụ mà các giám chức Giáo hội ở cấp cao nhất bị bắt quả tang cho thấy họ đang cố gắng giữ im lặng các cáo buộc lạm dụng chống lại các linh mục và giám mục cấp cao (gồm cả các hồng y!). Không có gì vui vẻ hoặc xây dựng trong tất cả những chuyện này.
Những người ở các vị trí quản trị giáo hội đang tạo ra một thách thức cho một số người công giáo để họ ở lại trong Giáo hội của mình. Nhưng một lần nữa, chúng ta phải khuyến khích những anh em trong đức tin, họ đang bị thử thách bởi sự kém cỏi và bất chính của hàng ngũ giáo quyền, và nhớ lại lời của Thánh vịnh: “Xin đừng tin tưởng vào các hoàng tử.”
Điều này đặc biệt đúng vào thời điểm này, khi tín hữu kitô chúng ta, bất kể thuộc giáo phái hay cộng đồng nào, chúng ta nhớ, chúng ta chỉ đặt tin tưởng và đức tin chúng ta vào một hoàng tử duy nhất – Hoàng tử Hòa bình.
Lời chúc tốt đẹp nhất cho một Giáng sinh thực sự vui vẻ và an lành!
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
