Có phải hạ các tượng liên quan đến nạn kỳ thị không?
la-croix.com, Anne-Bénédicte Hoffner, 2020-06-11
Phỏng vấn bà Jacqueline Lalouette, sử gia
Ngày chúa nhật 7 tháng 6, trong một cuộc biểu tình chống nạn kỳ thị ở thành phố Bristol, nước Anh, tượng của Edward Colston, một người buôn nô lệ vào cuối thế kỷ 17 đã bị hạ và ném xuống nước. Ở nước Bỉ, một tượng của cựu hoàng đế Léopold II, hình ảnh gây tranh cãi của quá khứ thuộc địa của nước bị đưa ra khỏi quảng trường Anvers sau khi bị phá. Trong nhiều nước các tượng có liên hệ đến nạn nô lệ hay thuộc địa cũng bị hạ. Tại Mỹ, tượng của Christophe Colomb cũng bị hạ trên ba thành phố.
Hiện nay việc hạ các nhân vật liên hệ đến nô lệ và thuộc địa thực sự đề cập đến một chuyện rất cũ. Chúng ta nghĩ đến các chiến tranh tôn giáo trong thời Cách mạng Pháp hoặc cuối thế kỷ 19 khi có nhiều thay đổi các chế độ. Dưới thời Vichy, nhiều tượng bị hạ vì lý do ý thức hệ, và họ đã dùng lại sắt trong kỹ nghệ và trong nông nghiệp.
Bên cạnh vấn đề chính trị nội bộ, việc bài tôn giáo cũng là một lý do để tranh chấp. Việc thiết lập tượng Ernest Renan ở Tréguier năm 1903 bị người công giáo chống đối, cũng như tượng của Émile Combes ở Pons. Gần đây là tượng của Thánh Giáo hoàng Gioan-Phaolô II cũng gây tranh cãi ở Nice.
Trong các trường hợp liên hệ đến nạn nô lệ hay thuộc địa, việc hạ bệ các tượng cần nhiều thời gian hơn. Các tên đường cũng bị nhắm đến, nhưng nhắm đến các bức tượng thì làm cho mọi người chú ý nhiều hơn. Cho đến bây giờ mọi chuyện tùy thuộc vào tập thể địa phương, thường bị thúc đẩy bởi một kẻ cuồng tín của lịch sử.
Tượng của Edward Colston một người buôn nô lệ vào cuối thế kỷ 17 đã bị hạ và ném xuống nước ở thành phố Bristol, nước Anh.
Điều nổi bật là tầm quy mô rộng lớn của thử thách và kiến thức mà chúng ta biết hiện nay. Vấn đề là các bức tượng này không phải để vinh danh nô lệ: bức tượng Edward Colston ở thành phố Bristol bị ném xuống nước, ông đã làm rất nhiều công trình cho thành phố của ông. Và khi chúng ta tôn vinh nhà chỉ huy Marchand, Paris trong những năm 1930, có phải ông là nhà thám hiểm hay là người giúp cho vấn đề thuộc địa?
Một giải pháp có thể đưa ra, bên cạnh bức tượng đặt một tấm bảng giải thích đời sống và công trình của nhân vật, lý do dựng tượng và tại sao ngày nay bức tượng đặt vấn đề.
Có thể trong các trường hợp đặc biệt, thu hồi các tượng, đem vào bảo tàng viện hay trong các nơi đặc biệt không?
Nhưng như thế lại tạo lý do cho một vài phong trào rất nghiêm túc cho rằng “phải viết lại lịch sử.” Tất cả rất phức tạp và thẳng thắn mà nói, tôi không biết đâu là giải pháp tốt.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Bức tượng Christophe Colomb bị giựt sập ở St Paul, Minnesota ngày thứ tư 10 tháng 6 -2020.
