Các diễn viên Odin Biron (trái) và Alyona Mikhailova (phải), Kirill Serebrennikov (trước), đạo diễn phim “Người vợ của Tchaikovsky”, ngày 18 tháng 5 năm 2022, trên du thuyền Arte, tại Cannes. AUDOIN DESFORGES/PASCO
Cuốn phim Người vợ của Tchaikovsky (Tchaikovsky’s Wife) của đạo diễn Kirill Serebrennikov về cuộc đời đồng tính của nhà soạn nhạc đã bị cấm ở Nga. Đạo diễn Kirill Serebrennikov hiện sống lưu vong ở Berlin, trả lời phỏng vấn của báo La Croix, ông lên án thái độ của đất nước ông và cuộc chiến đang diễn ra ở Ukraine.
la-croix.com, Céline Rouden, 2023-02-15
Vì sao ông chọn cách đưa ra hình ảnh của nhạc sĩ Tchaikovsky qua chân dung người vợ của nhà soạn nhạc?
Kirill Serebrennikov: Vì chúng tôi không thể làm một bộ phim chỉ duy nhất về Tchaikovsky. Vì như thế đòi hỏi một cái nhìn lập thể. Nó quá lớn, quá quan trọng, quá phức tạp để có thể chỉ ở trong một bộ. Tchaikovsky là một vũ trụ theo đúng nghĩa của nó. Năm 2016, tôi đã làm phim Máy hát (Le Phonographe) một bộ phim ngắn dựa trên bản ghi âm giọng nói của ông. Một người bạn đã cho tôi biết có bản thâu âm giọng nói của ông. Bà hình dung xem, gần hai trăm năm sau, chúng ta nghe giọng nói của Tchaikovsky và những người bạn của ông. Với tôi, nó giống như mình nghe được giọng nói của Alexander Đại đế hay của Mozart!
Ông giới thiệu Tchaikovsky qua con mắt của bà Antonina, điều gì nơi nhân vật này đã làm ông chú ý?
Tôi bắt đầu từ những bức thư của Antonina, từ những ký ức của bà. Nhiều đến mức các mẫu đối thoại đều trích từ các bản gốc. Chữ “ích kỷ” được bà nhắc đến rất nhiều. Có lẽ vậy, vì ông chỉ chú tâm đến âm nhạc của ông và tất cả những gì quấy rầy ông khi ông sáng tác. Tôi muốn bảo vệ nhân vật Antonina và không giới thiệu bà như một người ngốc, một người tiểu tư sản hơi sơ khai như lịch sử ghi lại. Đó là một người phức tạp và đau khổ. Bà thấy đời mình bị hủy hoại, như cánh bướm bị cháy khi đến gần ngọn đèn.
Âm nhạc có vẻ quan trọng trong tác phẩm của ông…
Nó mang ý nghĩa. Nói về một nhà soạn nhạc thì lại càng tốt hơn, vì vừa như một cơ thể với tất cả những điều kỳ lạ của nó, vừa là âm nhạc như một biểu tượng hoàn toàn độc lập với con người. Tôi không ngạc nhiên khi đạo diễn Ken Russell (1) đã dành cả đời để làm phim về các nhạc sĩ. Và rồi, điện ảnh cũng như âm nhạc. Tôi thiết lập một cấu trúc giao hưởng đưa đến chuyển động.
Bộ phim sẽ không được phát hành ở Nga. Ngày nay tự do sáng tạo là điều không thể sao?
Khi chúng tôi quay phim, chúng tôi biết nó sẽ không bao giờ được chiếu ở Nga. Các quan chức áp dụng các hướng dẫn để loại bỏ khỏi văn hóa bất cứ điều gì liên quan đến đồng tính. Các chính khách và các dân biểu quốc hội ở đất nước tôi nghiêm túc tin rằng nếu chúng ta đọc sách về chủ đề đồng tính, chúng ta sẽ thành người đồng tính. Họ nói: “Hãy cẩn thận, điều này mâu thuẫn với các giá trị của chúng ta!” Ngay khi từ “giá trị” được liên kết với một danh tính, cho dù là người Pháp, người Đức hay chính thống giáo, nó sẽ dẫn đến các danh sách. Những cuốn sách hoặc nghệ sĩ bị cấm. Đó là những gì dẫn đến thiêu cháy và dẫn đến chiến tranh. Đó là những mắt xích của một chuỗi, và cũng phải hết sức cẩn thận với chúng.
Tôi hy vọng, một ngày nào đó, một đứa trẻ sẽ hỏi cha mình: “Có đúng là vào những năm 2020, cha đã chiến đấu chống người đồng tính và ủng hộ cuộc chiến ở Ukraine không?” Nhưng tại sao lại có sự thù hận này? Cảnh này, tôi đưa nó vào kịch bản của bộ phim tiếp theo của tôi được chuyển thể từ quyển sách của tác giả Olivier Guez, Sự mất tích của Josef Mengele (La Disparition de Josef Mengele, nxb. Grasset) trong đó người con trai chất vấn người cha về tội ác của ông. Bộ phim sẽ được gọi là Mất tích. Ngắn gọn. Vì với tôi, ngắn gọn, đó là sự biến mất tâm hồn con người.
Ông đã quyết định rời Nga ngay sau cuộc xâm lược Ukraine. Ông sống tình trạng lưu vong như thế nào?
Lưu vong là khái niệm tôi không muốn để trong đầu. Tôi có bạn bè ở đây và ở Đức. Tôi làm việc ở đây và ở Đức. Tôi sẽ không nói chuyện tôi rời đất nước là không quan trọng, một đất nước tôi đã sống ở đó rất lâu, nhưng tôi đã bắt đầu một cuộc sống mới và nó tràn ngập những điều tốt đẹp. Điều duy nhất quan trọng với tôi hôm nay là chiến tranh ở Ukraine phải kết thúc và chúng ta bắt đầu dễ thở hơn.
Một đam mê đồi trụy
Là người đồng tính khét tiếng, Piotr Ilitch Tchaikovsky đồng ý kết hôn với một trong những người hâm mộ cuồng nhiệt ông, bà Antonina Milioukova để dập tắt tin đồn động tính và nhờ của hồi môn giúp ông hoàn thành vở opera Eugene Onegin. Cuộc hôn nhân này không phải là một hôn nhân trọn vẹn, và đã làm cho ông kinh hoàng. Nhục nhã, bị bỏ rơi, Antonina ngoan cố kiên trì vượt lên lý trí để tiếp tục là “người phụ nữ” của thiên tài. Đó là cuộc hành trình đến bờ vực của điên rồ, được nhấn mạnh bởi những cảnh kỳ ảo, nhà làm phim người Nga phối hợp với cảm giác chuyển động điêu luyện và một bố cục hình ảnh tài ba qua tranh tối-sáng.
- Đạo diễn Ken Russell đã làm một bộ phim về Tchaikovsky và vợ ông, Bản giao hưởng thống thiết, La Symphonie pathétique năm 1970.
Marta An Nguyễn dịch
