Ngày Thứ Sáu Tuần Thánh, Đức Phanxicô chọn địa chính trị nhân từ
cruxnow.com, John L. Allen Jr, 2022-04-17
Hai y tá, cô Albina, người Nga bên phải, cô Irina người Ukraine cùng vác thánh giá ở chặng 13 trong buổi đi đàng Thánh giá do Đức Phanxicô chủ trì ngày Thứ Sáu Tuần Thánh 15 tháng 4 tại Đấu trường Colosseo.
Theo nguyên tắc chung của cá nhân tôi, khi nhớ lại, tôi thường hối hận vì hay ở phía hung hăng, phía dữ nhất trong các cuộc tranh luận, nhưng tôi không bao giờ hối hận như vậy khi tôi dự trong những buổi tham dự nhân từ.
Khi chúng ta thở trong bầu khí nhân từ, một cách máy móc chúng ta thua khi tranh luận trên các điểm, nhưng chúng ta sẽ thắng trong phong cách.
Như trên quan điểm địa chính trị, Đức Phanxicô chọn cho mình lòng nhân từ trong ngày Thứ Sáu Tuần Thánh khi ngài mời hai phụ nữ, một là cô Albina, sinh viên ngành y tá người Nga, một là cô Irina người Ukraine cùng vác thánh giá ở chặng 13, họ là bạn của nhau.
Ngài vẫn đi tới dù có sự chỉ trích của người Ukraine, kể cả giám mục trưởng Sviatoslav Shevchuk, người đứng đầu Giáo hội công giáo hy-lạp ở Ukraine, ngài cho rằng quyết định này là “mơ hồ và xúc phạm”, và đại sứ Ukraine tại Tòa thánh. Một nhóm các phương tiện truyền thông công giáo từ chối việc phát hình chặng Đàng Thánh Giá để phản đối sự có mặt của hai phụ nữ Nga và Ukraine này.
Lập luận của Ukraine có vẻ khó bác bỏ: khi ghép một phụ nữ Nga và một phụ nữ Ukraine đứng chung với nhau, bất kể mối quan hệ cá nhân của họ, giáo hoàng có nguy cơ ám chỉ sự tương đương về đạo đức giữa một bên xâm lược vô cớ của Nga và bên kia là quyền tự vệ chính đáng của Ukraine.
Thêm nữa, người Ukraine nhấn mạnh, nói chuyện về “hòa giải” là quá sớm, vì hòa giải trước tiên đòi hỏi phải có ăn năn và có những dấu hiệu tốt cho thấy Vladimir Putin sẵn sàng ăn năn trong việc sử dụng vũ lực của ông.
Giám mục Schechuk viết: “Đối với Giám mục Schevchuk, bài suy niệm và cử chỉ của chặng 13 là mơ hồ và thậm chí gây khó chịu, đặc biệt trong bối cảnh cuộc tấn công thứ hai, đẫm máu hơn của quân đội Nga đang đánh vào các thành phố và làng mạc của chúng ta.”
Nhà lãnh đạo công giáo hy lạp nhấn mạnh, các cử chỉ hòa giải giữa hai dân tộc sẽ chỉ có thể thực hiện được khi chiến tranh kết thúc “và những kẻ có tội ác chống lại loài người bị lên án chính đáng.”
Chúng ta đừng nhầm, Đức Phanxicô ngày càng lên án gay gắt cuộc chiến của Nga ở Ukraine, dù ngài chưa phát âm từ “Nga”, đến mức mà nhiều nhà phân tích thấy trong cuộc chiến hiện nay là dấu hiệu chấm dứt chủ nghĩa đa phương của Vatican và sự quay lại với liên minh truyền thống giữa Rôma và các cường quốc phương Tây.
Chỉ một tuần trước, Đức Phanxicô khẳng định, “Chúa Kitô bị đóng đinh một lần nữa trong bối cảnh chiến tranh điên cuồng”, một lời phủ nhận danh xưng mà Putin tự nhận là một Charlemagne hiện đại bảo vệ kitô giáo, đặc biệt là kitô giáo chính thống, tại nước Nga và trên toàn thế giới.
Ngày Thứ Sáu Tuần Thánh, hồng y Ba Lan Konrad Krajewski, trưởng ban Từ thiện Giáo hoàng đã ở Ukraine để cầu nguyện trước ngôi mộ tập thể của hơn 80 nạn nhân Ukraine bị Nga xâm lược ở Borodjanka. Hồng y Krajeweski cho rằng quá “cay đắng và đau khổ” với những hành động tàn bạo như vậy đã xảy ra.
Tuần trước, trong buổi tiếp kiến chung ở Hội trường Phaolô VI, Đức Phanxicô đã hôn lá cờ Ukraine từ Bucha gởi đến, đó là nơi đã xảy ra các vụ giết người hàng loạt và Nga bị cáo buộc tội ác chiến tranh. Ngài cũng cử hồng y Krajewski lái hai chiếc xe cứu thương đi Ukraine, trong hai lần để xoa dịu nỗi đau khổ của người dân ở Kyiv.
Như thế, Đức Phanxicô không ngây thơ hoặc thờ ơ trước thực tế cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine. Khi đặt lòng nhân từ là hòn đá tảng trong chiến lược địa chính trị của mình, Đức Phanxicô dường như đang cố gắng có một tầm nhìn xa.
Để bắt đầu, chắc chắn Đức Phanxicô xem tình bạn không thể tránh khỏi giữa Albina và Irina như một biểu tượng của khả năng nhìn nhận quốc tịch và dân tộc để công nhận tình trạng nhân loại chung của chúng ta, và do đó là một điều gì đó đáng để kỷ niệm – và sức mạnh chính xác của nó là phải ở lúc này, khi mâu thuẫn đang lên cao điểm.
Ngoài ra, điều mà Đức Phanxicô biết – với vấn đề này, tất cả những ai nghĩ về nó trong giây lát chắc chắn phải nhận ra – là Nga và Ukraine có định mệnh phải tìm cách chung sống, không chỉ bởi địa lý mà còn bởi một nền văn hóa chung và lịch sử.
Một trong loạt tiểu thuyết yêu thích của tôi có quyển Reacher của Lee Child, phương châm của nhân vật chính là “Hãy trả thù trước”. Nói cách khác, nếu bạn biết kẻ kia sẽ tấn công, đừng đợi hắn ra tay đầu tiên – hãy hạ gục hắn trước khi hắn có cơ hội.
Ngược lại với triết lý đó, dường như Đức Phanxicô muốn có sự hòa giải đầu tiên. Điều đó có nghĩa, nếu chìa khóa để phục hồi sau cuộc xung đột này, sớm hay muộn, sẽ phải là một hình thức hòa giải nào đó giữa người Nga và người Ukraine, thì tốt nhất chúng ta nên đưa ra các mô hình ngay từ bây giờ, xem nó sẽ giống như thế nào.
Tất nhiên, chúng ta có thể hoàn toàn hiểu, vì sao nhiều người Ukraine không có tâm trạng sẵn sàng cho những cử chỉ hòa giải tử tế. Khi bạn dành phần lớn thì giờ để cố gắng bảo vệ bản thân và những người thân yêu khỏi bị tàn sát, thì sự tử tế có thể là một món hàng khó bán.
Tuy nhiên, ở một số điểm, khả năng khoan dung có thể tạo ra sự khác biệt giữa hòa bình và chiến tranh liên miên. Có lẽ Đức Phanxicô đang hy vọng canh bạc Thứ Sáu Tuần Thánh của ngài sẽ thành công khi thời khắc đó đến.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Bài đọc thêm: Từ Ukraine đến Nga qua Đàng Thánh Giá: lời cầu nguyện trong thinh lặng cho hòa bình
