Đức Lêô XIV, “tu viện trưởng” kín đáo của Vatican
famillechretienne.fr, Antoine Pasquier và Samuel Pruvot, 2025-08-26
Thẩm quyền, kín đáo, tôn trọng Truyền thống… 100 ngày sau Thánh lễ nhậm chức, Đức Lêô XIV đã hé lộ phong cách điều hành mang đậm dấu ấn của tinh thần giáo dục Augustinô. Các bài viết học thuật, kinh nghiệm làm Bề trên Tổng quyền đã làm sáng tỏ cách ngài định hình triều của ngài.
Trong những tháng đầu tiên trên cương vị giáo hoàng, ngài đã có nhiều dịp thể hiện tình phụ tử của ngài với Giáo triều Rôma và với các nhân viên Vatican.
Hình ảnh ANGELO CARCONI – AFP
Lời lẽ nghiêm túc và trang trọng, nhưng tối hôm đó, giọng điệu và cử chỉ của ngài toát lên một niềm vui khôn tả. Ngày 29 tháng 7, trên bục giảng tại Quảng trường Thánh Phêrô, lòng ngài hân hoan. Trước mặt ngài, 120.000 giáo dân tụ họp để khai mạc Năm Thánh Giới Trẻ, họ đứng dậy vỗ tay hoan nghênh ngài. Sự xuất hiện của ngài không được lên lịch chính thức, cũng như bài phát biểu của ngài. Ngài muốn tạo hiệu ứng bất ngờ, ngài đi xe giáo hoàng qua đám đông dưới ánh mắt sững sờ và say mê của các bạn trẻ. Trên bục, ngài ứng khẩu vài lời, ngài liên tục chuyển từ tiếng Anh, tiếng Tây Ban Nha và tiếng Ý: “Chúa Giêsu nói với chúng ta: ‘Các con là muối của đất! Các con là ánh sáng của thế gian! Ustedes son la sal de la tierra! La luz del mundo!’” Đám đông như bị cuốn hút.
Sống trong lời cầu nguyện
Ngài sinh ra ở Chicago, ngài chưa bao giờ đi chệch khỏi nghi thức dường như ngài đã thiết lập kể từ khi được bầu vào tối ngày 8 tháng 5: không ứng biến, không kịch tính, không khoa trương. Gần bốn tháng sau khi nhậm chức, ngài đã xây dựng hình ảnh một mục tử điềm tĩnh, với giọng nói đều đều và cử chỉ chừng mực. Một thái độ của nhà tu, phù hợp với những năm tháng ngài là Bề trên Tổng quyền Dòng Thánh Augustinô, chức vụ ngài giữ trong 12 năm, từ năm 2001 đến năm 2013.
Linh mục người Mỹ, vào Dòng năm 17 tuổi, luận án giáo luật của ngài về Vai trò và thẩm quyền của Bề trên Tổng quyền. Đó là năm 1987, tại Đại học Angelicum ở Rôma. Một chủ đề, khi nhìn lại, đã nói lên rất nhiều điều. Theo nhiều cách, ngày nay dường như Đức Lêô cai quản Giáo hội như một bề trên lãnh đạo cộng đoàn: kín đáo, đậm tình phụ tử, thấm nhuần lời cầu nguyện, trung thành với linh đạo của Dòng, tôn trọng Luật Dòng nhưng không gò bó bởi Luật, sẵn sàng lắng nghe, khích lệ, phân định, không vội vàng.
Phong cách của ngài là giản dị
Giáo sư lịch sử đương đại tại Đại học Bordeaux Charles Mercier giải thích: “Ngay từ những ngày đầu, ngài đã tìm cách ẩn mình sau chức vị Phêrô, thay vì thể hiện một cách quá cá nhân. Ngài trở về với chiếc áo choàng mosette – một chiếc áo choàng ngắn che từ vai đến khuỷu tay – trở lại căn hộ của giáo hoàng, nghỉ hè ở Castel Gandolfo, và cho phép giáo dân hôn nhẫn ngư ông – tất cả là dấu hiệu hữu hình của chức vụ giáo hoàng”. Giáo sư Roberto Regoli, tại Đại học Giáo hoàng Gregorian ở Rôma cho biết: “Đức Phanxicô có sức hút cá nhân, ngài nhấn mạnh rất nhiều qua tính cách của ngài. Đức Lêô muốn hòa nhập vào thể chế, vào chức vụ giáo hoàng. Phong cách của ngài giản dị: hiện diện của ngài không áp đặt lên người khác. Với ngài, không có bề ngoài, chúng ta phải tập trung vào nội dung.”
Tuy nhiên, những lựa chọn này không phản ánh mong muốn phá vỡ phong cách của người tiền nhiệm, mà là một phần của việc duy trì một khuôn khổ – khuôn khổ mô tả sứ vụ Phêrô – được điều chỉnh bởi các biểu tượng và nghi lễ đã hình thành qua nhiều thế kỷ. Trong việc này, Đức Lêô XIV hành động như một bề trên: ngài không sáng tạo từ con số không; ngài tiếp nhận, gìn giữ và truyền lại một truyền thống. Cha Alejandro Moral Antón, hiện là Bề trên Tổng quyền Dòng Thánh Augustinô và là cựu phó xứ của Cha Prevost trong mười hai năm giải thích: “Vai trò của bề trên là đảm bảo sự hiệp nhất của Dòng và tôn trọng Luật Dòng. Luật Dòng Thánh Augustinô cấu trúc đời sống cộng đoàn, quy định nhịp độ cầu nguyện, điều chỉnh các mối quan hệ và hướng dẫn sự phát triển đời sống tâm linh của tu sĩ – các cử chỉ phụng vụ và nghi lễ của Đức Lêô XIV không phải là chiếc áo bó sát thừa hưởng từ quá khứ, nhưng là những dấu mốc của Giáo hội có mục đích để sự hiệp thông trở nên khả thi và hỗ trợ sự hiệp nhất. Giáo sư Charles Mercier giải thích: “Đây là mối quan tâm đến việc tái cân bằng mang tính biểu tượng, để tái hợp đàn chiên Công giáo.”
“Xóa mình để Chúa Kitô hiện diện”
Ngay khi ngài nhậm chức, Đức Lêô đã rất kín đáo. Một ngày sau khi được bầu, ngài diễn đạt cách thức thực thi mọi trách nhiệm trong Giáo hội, và ngay lập tức ngài áp dụng những lời này cho chính ngài: “Hãy xóa mình để Chúa Kitô hiện diện”. Theo ngài, quyền bính là để phục vụ, trong đó hy sinh và bổn phận phụ tử hòa quyện vào nhau. Trong Thánh lễ khai mạc triều, trước hàng trăm nguyên thủ quốc gia và chính phủ, ngài tuyên bố: “Tôi được chọn mà không có công trạng gì (…), với tư cách là người anh em muốn trở thành người phục vụ đức tin của anh em.” Linh mục Thomas Joseph White, Dòng Đa Minh, Viện trưởng Học viện Angelicum ở Rôma, là người am hiểu sâu sắc về học thuật của tu sĩ trẻ Prevost giải thích: “Ngài có tầm nhìn về vai trò của ngài liên quan đến luận án tiến sĩ của ngài: ‘Làm bề trên là quy chiếu về Chúa Kitô và Luật Dòng, áp dụng lối sống vị tha để phục vụ lợi ích chung.’ Tóm lại, ngài là tu sĩ Dòng Augustinô thuần khiết, theo luật Dòng, người lãnh đạo anh em không tự cho mình hạnh phúc khi thống trị bằng quyền lực, nhưng phải phục vụ bằng đức ái.”
Tình Phụ tử nhân từ
Linh mục Antón giải thích việc thực thi quyền bính này là điển hình của dòng Augustinô: “Có một cách thực thi quyền bính trong trường phái của Thánh Augustinô. Bắt đầu từ chương 7 của Luật Dòng, Thánh Augustinô khuyên nên vâng lời bề trên như vâng lời người cha. Bề trên thực thi quyền của người cha.” Khi là Bề trên Dòng tại Rôma, Cha Prevost đã thực thi điều này, Linh mục Antón làm chứng: “Chúng tôi đã trải nghiệm tình phụ tử nhân hậu này. Đức Lêô cho phép chúng tôi nói, tâm sự với ngài như người cha nhân từ, ngài luôn cho chúng tôi được tự do.”
Trong những tháng đầu tiên làm giáo hoàng, nhiều lần Đức Lêô đã thể hiện tinh thần làm cha của ngài. Bắt đầu từ Giáo triều Rôma, nơi tinh thần phụ tử đã được cảm nhận. Hành lang Vatican đã xác nhận: “Bầu khí thật thanh thản, tự tin. Và có lý do chính đáng: hầu hết nhân viên đều thừa nhận Giáo ‘cảm thấy bị bỏ rơi, bị gạt sang một bên dưới triều giáo hoàng trước. Câu nói của Đức Lêô trong cuộc gặp với các nhân viên Vatican vào tháng 5 đã để lại ấn tượng sâu sắc: ‘Giáo hoàng đến rồi đi, Giáo triều vẫn ở lại’. Có nghĩa: ‘Tôi cần các bạn.’ Một nhân viên khẳng định: ‘Bài phát biểu này đã chạm đến trái tim chúng tôi. Đức Phanxicô nói chuyện với chúng tôi về bệnh tật của chúng tôi, còn Đức Lêô ‘cám ơn chúng tôi.’”
Tại Vatican, “chúng tôi đang ở giai đoạn ‘liệu pháp âu yếm’”
Bài phát biểu của ngài tại Nhà thờ Thánh Gioan Latêranô, trong đó ngài cám ơn các linh mục ở Rôma được cho là một ‘liệu pháp âu yếm’. Một nguồn tin ngoại giao Châu Âu bình luận với hãng tin AFP vào giữa tháng 7: “Chúng tôi có thể thấy rõ chúng tôi đang ở giai đoạn ‘liệu pháp âu yếm’”. Một nhà ngoại giao Châu Âu nói với AFP vào giữa tháng 7: “Đức Lêô ở trong tinh thần hiệp nhất. Tất cả chúng tôi hợp tác với ngài vì đại nghĩa hiệp nhất và yêu thương. Ngài kêu gọi chúng tôi hãy là ‘người thợ thủ công của hiệp nhất’. Đó là cái nhìn rất Augustinô về vâng phục dựa trên tình yêu thương. Trong một cộng đồng tu trì, cũng như trong việc quản trị Giáo hội, về nguyên tắc, tất cả các thành viên đều nỗ lực kết hợp với Thiên Chúa qua đức ái và phục vụ tha nhân vì tình yêu Chúa Kitô, và nhờ ân sủng của Chúa Kitô.”
Tuy nhiên, vẫn còn quá sớm để biết tiến trình này có kéo dài hay không. Ngài vẫn chưa đưa ra bất kỳ quyết định hay bổ nhiệm quan trọng nào. Về mặt nội bộ, mọi người hy vọng ngài sẽ thực hiện cải cách Giáo triều do Đức Phanxicô quyết định. Đây là những thách thức, nhưng ở một mức độ khác – mà vị cựu bề trên Dòng Augustinô đã từng trải qua trong quá khứ. Linh mục White phân tích: “Mỗi cựu bề trên của một Hội Dòng quốc tế, lúc này hay lúc khác, đều phải đối diện với sự đa dạng về quan điểm ý thức hệ trong Hội Dòng mình, cũng như các cách diễn giải văn hóa khác nhau về đặc sủng và lối sống của Dòng. Trong bối cảnh này, nhà lãnh đạo giỏi được đánh giá cao qua khả năng lắng nghe chăm chú và xem xét các quan điểm đa dạng trước khi đưa ra quyết định có thể ảnh hưởng đến tất cả các thành viên của Hội Dòng. Với kinh nghiệm làm bề trên của ngài, chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến cách ngài lắng nghe, phân định và đưa ra quyết định.”
Luôn là người đầu tiên cầu nguyện vào buổi sáng
Một phân định ngài có thể tìm kiếm trong lời cầu nguyện. Những người biết ngài trước khi ngài được bầu đều khẳng định: ngài là người có đời sống thiêng liêng sâu đậm. Linh mục Antón khẳng định: “Ngài có đức tin kiên quyết. Cầu nguyện và thinh lặng là thiết yếu với ngài.” Để xác tín điều này, chỉ cần quan sát ngài trong Thánh lễ hoặc khi ngài ở trước Thánh Thể. Tôi đã thấy điều này ở ngài trong đêm canh thức bế mạc Năm Thánh Giới Trẻ tại Tor Vergata.
Dù chúng ta chưa biết thói quen thiêng liêng của ngài, nhưng ngài đã cầu nguyện trong suốt 42 năm nên về bản chất đã ăn sâu trong đời ngài. Các tu sĩ Dòng Thánh Augustinô đọc Kinh Phụng Vụ, thinh lặng cầu nguyện buổi sáng và buổi tối, mỗi buổi từ ba mươi đến bốn mươi lăm phút. Linh mục Antón tin chắc: “Bây giờ ngài là Giáo hoàng, ngài sẽ tiếp tục cầu nguyện như vậy. Khi ngài còn là Tổng Trưởng Bộ Giám mục, ngài luôn đến cầu nguyện với các tu sĩ Dòng Thánh Augustinô. Ngài luôn là người đầu tiên đến cầu nguyện trước 7:30 sáng. Ngài là tấm gương cho chúng tôi. Tôi là người sống trong tu viện, ngài từ ngoài đến, nhưng ngài đến trước tôi! Với ngài, cầu nguyện là điều kiện để có thể tận hiến cho tha nhân. Chính Chúa là Đấng ban sức mạnh để yêu thương, ngay cả trong những hoàn cảnh khó khăn nhất. Đây là điều cốt lõi ngài rút ra từ Luật Thánh Augustinô.”
Người am hiểu sâu sắc về “Tiến sĩ Ân sủng”
Đức Lêô đã nói trên ban-công Đền thờ Thánh Phêrô: “Tôi là con của Thánh Augustinô” và ngài trích dẫn Thánh Augustinô một cách có hệ thống. Trong gần năm mươi bài phát biểu, sứ điệp, thư từ và bài giảng của ngài, ngài đều dựa trên tư tưởng của Thánh Augustinô, nguồn tham khảo của đời sống đức tin và thần học của Đức Lêô.
Linh mục White khẳng định, hai trong số các ý tưởng chủ chốt của Thánh Augustinô thường được Đức Lêô nhắc đến: “Trái tim không ngơi nghỉ”, một cảm nhận lúc nào cũng cảm thấy thiếu thốn và bất mãn sâu đậm: “Với Đức Lêô chính việc khám phá ra Thiên Chúa và ân sủng của Chúa Kitô mới thực sự lấp đầy trái tim con người. Và việc con người được tạo ra cho chân lý, con người tự do đón nhận chân lý vì tình yêu, và đi tìm chân lý thì cũng ngầm đi tìm Thiên Chúa, một viên mãn của chân lý.”
Nhưng vì sứ vụ phổ quát của ngài, Đức Lêô sẽ phải tách mình, ít nhất là một phần, khỏi tư tưởng Augustinô mà ngài đã thấm nhuần sâu sắc. Là người kế vị Thánh Phêrô, ngài không thể chỉ dựa vào một truyền thống duy nhất, dù truyền thống đó có nền tảng đến đâu.
Linh mục Antón cho biết: “Gần đây, ngài nói với tôi cuộc đời ngài đã thay đổi hoàn toàn. Ngài biết giờ đây ngài thuộc về tất cả mọi người. Thuộc về toàn thể Giáo hội.”
Marta An Nguyễn dịch
“Khoảnh khắc kỳ diệu”: Niềm vui của các em giúp lễ Pháp được Đức Lêô XIV tiếp kiến
100 ngày đầu tiên của Đức Lêô XIV đã dạy cho chúng ta nhiều điều
