Đức Lêô XIV: Quản lý kỷ nguyên hậu-Phanxicô, giữa đột phá phong cách và tiếp nối huấn quyền
la-croix.com, Anna Kurian, I.Media, 2025-08-14
Một trong những chuyến đi đầu tiên của Đức Lêô: ngài đến “Borgo Laudato si’”, phòng thí nghiệm sinh thái của Vatican nằm trong khuôn viên Castel Gandolfo, phía đông nam Rome. Christian Gennari / AFP
Sau khi được bầu, Đức Lêô XIV kế thừa một Giáo hội mang dấu ấn “Cuộc Cách mạng Phanxicô”, ngài phải đảm nhiệm các dự án lớn còn bỏ ngỏ – công đồng, cải cách Giáo triều Rôma, v.v. nhưng cùng lúc ngài khẳng định phong cách riêng của ngài. Giữa những hành vi phá vỡ và tính liên tục của giáo quyền, những bước đi đầu tiên của ngài cho thấy ngài thận trọng, nhưng điểm mấu chốt vẫn chưa được thấy.
Ngay từ đầu, ngài đã thể hiện một phong cách khác biệt so với người tiền nhiệm: ngài mặc áo mozzetta – chiếc áo choàng phụng vụ nhỏ màu đỏ – trên ban-công Đền thờ Thánh Phêrô; ngài thông báo với các nhân viên Vatican ngài tiếp tục truyền thống “thưởng nhân viên mỗi khi tân giáo hoàng được bầu”; ngài về nghỉ hè ở Dinh Castel Gandolfo và ở nơi cư trú của giáo hoàng… Theo các quan sát viên, ngài “khôi phục” lại một số việc mà Đức Phanxicô đã “xóa bỏ”.
Nhưng đằng sau sự khôi phục này, Đức Lêô đã áp dụng một số đường nét chính của Đức Phanxicô. Linh mục người Pháp Patrick Valdrini sống tại Rôma, chuyên gia giáo luật nhấn mạnh: “Các giáo hoàng luôn liên kết hành động và giáo huấn của các ngài với các vị tiền nhiệm đã nói và đã làm, thể hiện tính liên tục của cộng đồng đức tin sống động trong lịch sử.”
Hòa bình và Khí hậu: hai trọng tâm quan trọng
Linh mục Valdrini, người am hiểu sâu sắc về Tòa Thánh, giải thích: “Giáo huấn của Đức Phanxicô chủ yếu liên quan đến mối quan hệ của Giáo hội với thế giới, cập nhật Hiến chế Vui mừng và Hy vọng của Công đồng Vatican II, nhằm đáp ứng sự thay đổi sâu sắc và liên tục của các mối quan hệ trong các xã hội quốc gia và quốc tế. Đức Lêô cũng đi theo hướng này, ngài liên tục kêu gọi hòa bình thế giới và tiếp nhận người nhập cư.”
Đức Lêô, người Mỹ gốc Peru thể hiện mạnh mẽ xu hướng sinh thái, ngài theo bước chân người tiền nhiệm, tác giả của Thông điệp Laudato si’ nổi tiếng năm 2015. Vì thế một trong các chuyến đi đầu tiên của ngài là đến “Borgo Laudato si’”, phòng thí nghiệm sinh thái của Vatican ở Castel Gandolfo, phía đông nam Rôma. Như đã được đưa ra trong ý chỉ của “thánh lễ cầu nguyện cho người nghèo” ngài sẽ cử hành ngày chúa nhật 17 tháng 8, ngài mong muốn duy trì ưu tiên cho công bằng xã hội và bảo vệ môi trường của triều Đức Phanxicô. Linh mục Valdrini nhấn mạnh: “Nhưng có các lãnh vực quan trọng ngài chưa đề cập đến, đặc biệt các chủ đề của Tông huấn Amoris Laetitia (2016) – đề cập đến gia đình, đạo đức sinh học, và tình trạng của các cặp vợ chồng ly hôn và tái hôn dân sự.”
Những câu hỏi của Tính đồng nghị
Một lãnh vực khác Đức Lêô kế thừa công việc của Đức Phanxicô: Tính đồng nghị, một dự án toàn cầu lớn được bắt đầu năm 2021 để giúp Giáo hội công giáo có sự tham gia của giáo dân nhiều hơn và ít giáo sĩ hơn. Ngài nhấn mạnh trước các giám mục Ý ngày 17 tháng 6: “Tính công đồng phải trở thành một tư duy, trong trái tim, trong các quá trình ra quyết định, trong các phương thức hành động.” Đức Lêô thường dùng các thuật ngữ này trong các bài phát biểu, khi ngài gặp những người tổ chức Thượng Hội đồng vào tháng 6. Thể hiện sự tiếp thu “phương pháp” này, chủ trương lắng nghe tất cả mọi người, ngài đã thành lập hai nhóm làm việc mới – ngoài 10 nhóm hiện có – về các chủ đề tế nhị: phụng vụ và tình trạng của các Hội đồng Giám mục.
Chữa lành vết thương
Nhưng vẫn còn nhiều điều chưa biết. Cụ thể, ngài không bình luận về các chủ đề gây tranh cãi khác nhau được các nhóm nghiên cứu đề cập (chia sẻ quyền quản trị giữa giáo dân và giáo sĩ, quyền tiếp cận chức phó tế của phụ nữ, vai trò của các sứ thần tòa thánh, v.v.). Đức Lêô XIV rõ ràng muốn dành thời gian trước khi tiếp tục các vấn đề này: việc công bố báo cáo của các nhóm nghiên cứu, dự kiến vào tháng 6 đã hoãn lại đến cuối năm dương lịch.
Trong khi tiền nhiệm của ngài tuyên bố rõ ràng ngài không sợ xung đột và căng thẳng, xem đó là những yếu tố thiết yếu cho đời sống xã hội và Giáo hội, Đức Lêô XIV thể hiện phong cách hòa giải hơn. Vì thế ngài quan tâm đến việc chữa lành vết thương, đặc biệt ngài an ủi các linh mục ở Rôma, họ đã bị Đức Phanxicô đối xử không tốt. Một trong những ưu tiên của Đức Lêô là tránh phân cực và duy trì sự hiệp nhất trong Giáo hội – một chủ đề được nhắc lại ba lần trong bài phát biểu đầu tiên của ngài.
Bài diễn văn công khai và khẩu hiệu của ngài: “In illo uno unum, Trong Đấng Duy nhất, chúng ta hãy nên một.”
Về nội bộ, việc cải cách Giáo triều là một dấu hiệu khác cho thấy phong cách đồng bộ. Trong cuộc gặp đầu tiên với các nhân viên ngày 24 tháng 5, sau khi ngài được bầu, ngài đã nói câu gây nhiều tranh cãi: “Giáo hoàng đến rồi đi, Giáo triều vẫn ở lại” trước sự hoan nghênh của các nhân viên. Sau khi Đức Phanxicô, ngài quen với việc chỉ trích thường xuyên, ngài đã gieo chia rẽ và cay đắng trong hàng ngũ nhân viên, lời động viên này cho thấy Đức Lêô muốn tham dự sâu rộng hơn vào bộ máy hành chính, thiết lập một sự thay đổi đáng kể.
Cũng vậy, ngài gặp các hồng y hai ngày sau khi đắc cử, ngài xin họ “chia sẻ” và mong muốn được nghe “lời khuyên, gợi ý, đề xuất những điều rất cụ thể” của họ. Tuy nhiên, Đức Lêô mong muốn tiếp nối cuộc cải cách của Đức Phanxicô, đã dẫn đến một Tông hiến mới cho Giáo triều Rôma năm 2022. Một linh mục cho biết: “Việc thực thi văn kiện Tông hiến Anh em hãy rao giảng Tin Mừng Praedicate Evangelium sẽ rất tế nhị và tạo nhiều câu hỏi hơn là câu trả lời. Chúng ta phải chờ các cuộc bổ nhiệm sắp tới để thấy định hướng của Đức Lêô.”
Một phong cách giáo hoàng chưa được khám phá
Rõ ràng đã có một thay đổi về phong cách khi Đức Lêô XIV lên ngôi Thánh Phêrô. Sau một Giáo hoàng rất dễ tiếp cận và thân thiện với truyền thông, dường như Đức Lêô chuyển qua triều giáo hoàng ít công khai hơn. Hồng y Jean-Paul Vesco, Tổng Giám mục Algiers cho biết: “Khi bắt đầu triều của ngài, Đức Phanxicô đã thiết lập nhiều biểu tượng. Đức Lêô XIV thiết lập biểu tượng của sự hiện diện hòa bình. Nhưng vẫn còn quá sớm để so sánh phong cách của Đức Phanxicô và Đức Lêô. Việc thực thi chức vụ giáo hoàng có thể bị ảnh hưởng bởi tính cách của từng giáo hoàng, một thay đổi cần thiết trong cách thực thi chức vụ trong thời kỹ thuật số, sẽ tạo ra một chuyển đổi trong cách mọi người tương tác với nhau.”
Dù Đức Lêô phải tiếp quản, kế thừa di sản của Đức Phanxicô và đưa ra những lựa chọn tinh tế, nhưng hiện tại rất khó để xác định hướng đi của ngài. Một nguồn tin của Vatican cho biết: “Không ai có thể thực sự trả lời vì cho đến nay ngài rất kín tiếng. Ngay cả Phủ Quốc vụ khanh cũng đang tìm cách hiểu rõ hơn suy nghĩ của ngài. Họ vẫn chưa biết rõ đường lối của chính họ.”
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Hồng y Jean-Paul Vesco: “Đức Lêô rao giảng hòa bình do bản chất của ngài, ngài không tính toán”
