parismatch.com, Arthur Herlin, Đặc phái viên tại Rôma, 2025-08-13
Bánh ngọt và rượu vang sủi bọt mừng sinh nhật Bề trên Tổng quyền Dòng Âugustinô, Alejandro Moral Anton (bên phải). Từ trái sang phải: Đức ông Luis Marin de San Martin, Phó Thư ký Thượng Hội đồng Giám mục, và Sư huynh Efrem. Tại Tu viện Tổng quyền Dòng Augustinô, ngày 1 tháng 6. © Vatican Media
Kể từ khi kế vị Đức Phanxicô ngày 8 tháng 5, bước đi của Đức Lêô luôn hoàn hảo. Ngài làm vui lòng giáo dân cũng như giáo triều.
Trong các buổi tiếp kiến chung ở Quảng trường Thánh Phêrô, một hình ảnh siêu hiện thực được lặp đi lặp lại không ngừng: giáo dân ném bóng chày, không phải ý cầu nguyện, nhưng một quả bóng chày được Đức Lêô “chụp” trong chớp mắt với một động tác chính xác. Dễ dàng đến kinh ngạc, chính xác như phẫu thuật. Bên trong áo chùng là nhịp đập của trái tim một cậu bé Chicago trung tín, một fan say mê đội White Sox từ rất nhỏ. Phản xạ của một cầu thủ bắt bóng chuyên nghiệp, mà hào nhoáng của Vatican lẫn trang trọng của giáo hoàng đều không dập tắt được, nó mang hương vị của câu chuyện ngụ ngôn: trong khi chờ đợi để chứng minh mình có thể ngắm bắt chính xác, Đức Lêô đã chứng minh ngài không thiếu kỹ năng bắt bóng lạc… và có lẽ là cả những sai lầm của những vị tiền nhiệm.
Có một người mà kỹ năng bắt bóng của ngài đã không làm họ ngạc nhiên. Vào ngày bầu giáo hoàng, huấn huyện viên thể dục thể thao Valerio Masella đã phải tự nhéo tay để chắc chắn mình không bị ảo giác. Trong lớp áo rêu tím và mũ miện trắng của Giáo hoàng trên ban-công, ông nhận ra đó là một trong những học viên chăm chỉ nhất của ông, người này đến phòng tập thể dục của ông ở gần Vatican, ít nhất một tuần một lần. Chàng trai trẻ huấn luyện không biết gì về người này! Ông nói trên báo Ý ‘Il Messaggero’: “Ở tuổi 69 của người này, ông có một vóc dáng đặc biệt, điển hình của người không ngừng tập luyện. Khi tôi thấy người này trên truyền hình, tôi không thể tin được. Tôi đã huấn luyện cho Giáo hoàng tương lai!”
Valerio Masella, huấn luyện viên của Đức Lêô đã sốc khi thấy ngài trên truyền hình: “Tôi không thể tin được. Tôi đã huấn luyện cho Giáo hoàng tương lai!”
Ngoài việc có một trái tim khỏe mạnh – điều kiện tiên quyết để ở địa vị này – Đức Lêô còn rất cẩn thận săn sóc sức khỏe tim mạch, một việc không kém phần quan trọng để có thể làm việc nhanh chóng trong 100 ngày đầu tiên ở cương vị người đứng đầu Giáo hội. Chỉ vài ngày sau khi được bầu, ngài tiếp khách liên tục, cầu thủ quần vợt số một thế giới Jannik Sinner, đội bóng Naples, các nhà vô địch Ý, 159 tay đưa xe đạp tham dự giải Giro d’Italia. Lần đầu tiên các tay đua được đạp trong các vườn Vatican.
Đức Lêô biết rõ: trong những tuần đầu tiên, mọi việc ở trong tầm tay ngài. Không có gì phải lo lắng cho người đã biết cách “làm bàn” thành thạo được rèn luyện trên sân quần vợt, ngài đã thành thạo với các cú tạt tay mặt, tay trái trong nhiều năm. Trong một thời gian dài, Alejandro Moral một trong các bạn cùng chơi quần vợt với ngài cho biết: “Khi chúng tôi mới chơi, ngài chơi hay hơn tôi rất nhiều.” Bốn mươi năm tình bạn bền chặt giữa ông và Đức Lêô, và đó là lý do ngài đến dự sinh nhật thứ 70 của người bạn trung thành này.
Chính tại tu viện Thánh Augustinô, mọi thứ đã bắt đầu với Đức Lêô, rất lâu trước khi ngài là giáo hoàng thứ 267 của ngai Thánh Phêrô. Quanh bàn ăn ngày 3 tháng 6, hai anh em mặc áo choàng màu nâu than, trìu mến nhìn nhau. “Cha Robert”, họ vẫn thân mật gọi ngài khi ngài còn là sinh viên vào đầu những năm 1980, sau đó là Bề trên Tổng quyền của Dòng từ năm 2001 đến năm 2013.
Mười năm sau, sau khi rời Peru và được Đức Phanxicô phong hồng y, bổ nhiệm ngài làm Bộ trưởng Bộ Giám mục, mỗi sáng ngài đọc Kinh Sáng với anh em trước khi ăn sáng với họ. Sau đó ngài đánh quần vợt trên sân tu viện, giống như hồi trẻ ngài từng chơi với thầy Alejandro. Giữa những bức tường quen thuộc này, ngài thoải mái vui vẻ gặp thầy Alejandro, thầy cho biết: “Ngài hỏi tôi đã xem chiến thắng huy hoàng của Đội PSG trong trận chung kết với Inter Milan chưa, ngài cho biết ngài rất buồn vì không được xem trận đấu đó.”
Nhà vô địch quần vợt người Ý và tay vợt số một thế giới Jannik Sinner khi đến thăm Rôma đã mời Đức Lêô đến chơi quần vợt. Ngày 14 tháng 5. Bestimage / © Zuma Press
Trận đấu quần vợt cuối cùng của ngài diễn ra hai ngày trước mật nghị, giây phút thư giãn cuối cùng trước khi “số phận” an bài mãi mãi. Bên kia lưới là Cha Edgard Ivan Rimaycuna Inga, 35 tuổi, linh mục triết gia, thần học gia người Peru, thư ký riêng của ngài. Với nụ cười rạng rỡ, cặp kính lịch sự, ánh mắt sáng ngời thông minh, người Peru bản địa này là hiện thân hoàn hảo của thế hệ giáo sĩ trẻ Nam Mỹ đang làm đảo lộn các chuẩn mực. Năm 2006, một tình bạn sâu sắc đã gắn kết hai người khi Edgard lần đầu tiên bước qua cánh cửa Đại chủng viện Santo Toribio de Mogrovejo ở Chiclayo. Và lập tức cha Prevost là cha linh hướng của Alejandro. Mối liên hệ thân tình tiếp tục phát triển khi cha Prevost được phong giám mục và sau đó là hồng y. Bây giờ hai người cùng sống trong một căn hộ ở Cung điện Thánh. Chỉ có một điểm khác biệt là bây giờ có một cận vệ Thụy Sĩ đứng gác bên ngoài mỗi đêm. Có bà Veronica Sanchez Molina đầu bếp người Peru giúp. Bà nấu các món ăn vùng Andes yêu thích của cha: “arroz con pato, món cơm vịt phổ thông” ở Lima; “cabrito a la nortena, món dê hầm với đậu và rau mùi”, niềm tự hào của miền bắc Peru; món chifa, món ăn kết hợp Trung Quốc-Peru được chế biến từ cơm xào, ớt và măng.
Đức Lêô đã nhập quốc tịch Peru năm 2015, ngài gặp giáo dân ở Quảng trường Thánh Phêrô – AFP / © Vatican Media / CPP / Hans Lucas
Nhưng giai đoạn chuyển tiếp này sắp kết thúc. Ngài đã chuẩn bị sẵn sàng cho những gì sắp tới. Với lối sống giản dị và những tuyên bố trung thành với di sản của người tiền nhiệm, nhưng theo cách riêng của ngài, ngài sẽ có những thay đổi. Hiện tại, ngài chủ yếu làm việc theo nghi thức, tái hiện những phẩm chất giáo hoàng mà người tiền nhiệm đã từ bỏ. Ngài đáp ứng yêu cầu của các hồng y trong thời gian tiền mật nghị: một giáo hoàng tối cao phải thể hiện trọn vẹn các biểu tượng thẩm quyền để thúc đẩy sự hiệp nhất chung quanh mình. Sự hiệp nhất, chính xác là khẩu hiệu của Đức Lêô ngay từ đầu triều của ngài. Vì vậy, một ngày sau khi được bầu, ngài cùng với các cố vấn thân cận, đã bước qua ngưỡng cửa căn hộ giáo hoàng mà Đức Phanxicô đã bỏ trống suốt 13 năm. Một giây phút cảm động khi bước chân của Đức Gioan-Phaolô II và Đức Bênêđíctô XVI vẫn còn vang vọng ở những nơi này. Các nguồn tin Vatican xác nhận: mùa thu này ngài sẽ tiếp nhận nơi mang tính biểu tượng này. Khi đó, buổi tối từ Quảng trường Thánh Phêrô, giáo dân có thể nhìn thấy ánh đèn ngủ phòng của ngài. Vấn đề duy nhất: cần vài tháng để sửa chữa hệ thống ống nước.
Với các tay đua xe đạp Giro d’Italia ở chặng cuối cùng ngày 1 tháng 6 tại Vatican. Bên phải Đức Lêô, trong chiếc áo hồng, là Simon Yates, tiếp theo là Isaac del Toro và Mads Pedersen. Getty Images / © Mondadori Portfolio/Pool/Origlia/GG
Nhưng mùa hè này ngài đã về Dinh Castel Gandolfo để nghỉ hai tuần, sau đó ngài về đây dự “ferragosto”, tên gọi của ngày cuối tuần 15 tháng 8, để cử hành Thánh lễ với người nghèo. Dinh thự này cách Rôma 25 cây số, đã được Đức Phanxicô biến thành bảo tàng, Đức Phanxicô chưa bao giờ ở đây, ngài ở lại Vatican. Tất cả gần như còn y nguyên kể từ khi Đức Bênêđíctô XVI rời đi, sau khi từ nhiệm, ngài đã về đây, quyển danh bạ giáo hoàng năm 2012 vẫn nằm gần điện thoại, một chi tiết đáng lo Đức Lêô đã quan sát thấy khi đi bộ qua tòa nhà thế kỷ 13 này nhìn ra Hồ Albano.
Năm Thánh Giới Trẻ tổ chức từ ngày 28 tháng 7 đến ngày 3 tháng 8, với hơn một triệu người tham dự thánh lễ bế mạc. Starface / © IPA Agency
Vài ván quần vợt trên sân tu viện, như ngài đã chơi với thầy Alejandro khi còn trẻ. Giữa những bức tường quen thuộc này, ngài tìm lại sự thoải mái và vui vẻ, ngài nhớ lại cuộc gặp gỡ với thầy Alejandro, khi Đức Gioan Phaolô II ngồi vào chiếc ghế mà ngài đang ngồi hôm nay. Giáo hội và vị trí mới của Robert Prevost, tất nhiên, là trọng tâm của các cuộc trò chuyện, cũng như… thể thao. Thầy Alejandro cho biết: “Ngài hỏi tôi đã xem chiến thắng vang dội của đội PSG trong trận chung kết với Inter Milan chưa, ngài cho biết ngài buồn vì không có cơ hội xem trận này.”
Trận quần vợt cuối cùng của ngài diễn ra hai ngày trước mật nghị, khoảnh khắc thư giãn cuối cùng trước khi sô phận của ngài đã… an bài mãi mãi! Bên kia lưới là Cha Edgard Ivan Rimaycuna Inga, linh mục triết gia, thần học gia người Peru 35 tuổi, đã trở thành thư ký riêng của ngài.
Đức Lêô cần im lặng để làm việc
Tại Dinh Barberini, nơi thường dành riêng cho Phủ Quốc vụ khanh, ngài cần im lặng để làm việc. Sự im lặng này đã bị hơn một triệu giáo dân phá vỡ: hơn một triệu người hành hương đã tập trung tại đồng bằng Tor Vergata để tham dự buổi cầu nguyện tối thứ bảy 2 tháng 8, ngài đến đây bằng trực thăng. Nhiều người nghĩ nhân dịp này ngài sẽ tuyên bố mạnh mẽ, đưa ra khẩu hiệu mở đầu triều của ngài. Nhưng ngài thích ôn hòa hơn ầm ỉ. Một dè dặt đặc trưng cho những bước đi đầu tiên của ngài. Hiện tại, chỉ có một vài bổ nhiệm mang tính chiến lược hé lộ phong cách điều hành của ngài: Hồng y Robert Sarah, người đại diện cho ngài tại Pháp trong lễ kính Thánh Anna vào cuối tháng 7, Hồng y người Guinea được cho là bảo thủ này chưa bao giờ đảm nhiệm vai trò này dưới thời Đức Phanxicô trong suốt 13 năm trị vì của ngài. Lựa chọn này, mặc dù thứ yếu nhưng được xem là biểu hiệu của sự đoàn kết và hòa giải của Đức Lêô.
Cảm động khi ngài đi giữa đám đông hành hương tụ tập tại Tor Vergata để cầu nguyện ngày 2 tháng 8. Bestimage / © Zuma Press
Daniele, một nhân viên Vatican bức xúc nói: “Với Đức Phanxicô, chúng tôi không được quan tâm. Chúng tôi nóng lòng muốn tháo bức chân dung của ngài xuống.”
Các vị trí chủ chốt ở Phủ Quốc vụ khanh hoặc ở Bộ Giám mục, Bộ Đức Lêô từng nắm giữ, sẽ tạo tiền đề cho một khởi đầu đầy hứa hẹn. Chương trình nghị sự gồm: củng cố tài chính, ngoại giao, chống lạm dụng. Ngài đã lập tức định vị mình là sứ giả của hòa bình thế giới. Những dấu hiệu đầu tiên rất khích lệ: ngài đề xuất tổ chức các cuộc đàm phán trực tiếp giữa người Nga và người Ukraine tại Vatican trong tương lai gần. Khôi phục quan hệ với Pháp cũng là một trong những mục tiêu của ngài, vì ngài thường nhắc đến nguồn gốc Pháp của cha mẹ ngài với các thành viên người Pháp trong giáo triều. Điều này được thấy qua một số thông điệp ngài gởi Giáo hội Pháp, ngày 31 tháng 5, ngài mời gọi họ khôi phục lại di sản truyền giáo của mình. Gần đây hơn, trong Năm Thánh Giới Trẻ, ngài đã để lại ấn tượng sâu sắc khi nói chuyện trực tiếp với 600 người trẻ Pháp bằng ngôn ngữ của họ, cho thấy sự tiến bộ rõ rệt của ngài về ngôn ngữ. Ngài kêu gọi họ chống lại “văn hóa sự chết” mà theo ngài thể hiện qua “sự khinh miệt người khác và tình dục trở thành thú vui và sự vật hóa con người”. Sự quan tâm của ngài với nước Pháp ngay từ những tháng đầu tiên đã tạo hy vọng cho một chuyến tông du đúng nghĩa, điều mà Đức Phanxicô chưa làm.
Ngoài ra ngài dự kiến sẽ đi Thổ Nhĩ Kỳ tháng 11 để kỷ niệm 1.700 năm Công đồng Nicaea, Công đồng đã định hình nền tảng kitô giáo. Sau chuyến hành hương về cội nguồn kitô giáo, có thể ngài sẽ đi Algeria, theo bước chân của Thánh Augustinô, Thánh bổn mạng của Dòng của ngài. Thánh Augustinô, nhà tư tưởng, một trong những Thánh vĩ đại nhất của Kitô giáo, sinh ra ở vùng Souk Ahras ngày nay và là giám mục của Hippo, nay là Annaba, ở Algeria. Theo một cách có thể được cho là thực tế, một lần nữa, Đức Lêô đã tìm cách tách mình ra khỏi Đức Phanxicô. Ngạn ngữ có câu “ma quỷ nằm ở chi tiết”… và những cử chỉ nhỏ bé có thể tạo ra tác động lớn. Ngài đã khôi phục lại bằng khoản tiền thưởng 500 âu kim cho mỗi nhân viên Tòa thánh, một truyền thống đã bị Đức Phanxicô bỏ. Hiệu ứng có ngay lập tức: nhân viên phấn khích! Từ sau bàn tiếp tân ở một thánh bộ, ông Daniele nói: “Với giáo hoàng tiền nhiệm, chúng tôi đã không được xem xét. Chúng tôi nóng lòng muốn gỡ bức chân dung của ngài xuống,” anh thở dài, chỉ ngón tay cái, thậm chí không quay lại, vào bức chân dung tươi cười của Đức Phanxicô vẫn còn treo trên tường. Với sự đồng lòng của các đồng nghiệp, ông treo bức ảnh Đức Lêô được cắt ra từ trang nhất của tờ L’Osservatore Romano, nhật báo của Tòa Thánh. “Với ngài, chúng tôi sống lại!” Câu này là câu thường nghe trong các hành lang của Vatican, cũng như trong một số giới của Giáo hội, vang vọng trong tâm hồn nhiều người như một giải thoát.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
“Tin là gì?”: Bài suy niệm của Thánh Augustinô qua ngòi bút của nhà văn Frédéric Boyer
