Hồng y Philippe Barbarin: “Giáo hoàng tiếp theo phải là một mục tử, một thần học gia vững vàng”
parismatch.com, Arthur Herlin, 2025-04-30
Hồng y Philippe Barbarin
Hồng y Barbarin giải thích các điểm mấu chốt của mật nghị bầu người kế vị Đức Phanxicô ngày 7 tháng 5-2025.
Đã có lúc tên tuổi của ngài được lan truyền khắp các hành lang Vatican. Hôm nay, Hồng y Philippe Barbarin, 74 tuổi, đã trả mũ miện Tổng giám mục Lyon – ngài được tuyên trắng án trong phiên phúc thẩm, trong đó ngài bị cáo buộc không báo cáo các tội ác tình dục trẻ em của linh mục Bernard Preynat. Bây giờ ngài sống yên bình tại Dòng Nữ Tu Người Nghèo, trong tĩnh lặng rì rào của vùng nông thôn Rennes. Không còn mặc áo tím hồng y, nhưng với đôi mắt tinh tường hơn bao giờ trên ván bài bầu người kế nhiệm Đức Phanxicô, người đã qua đời ngày 21 tháng 4, thọ 88 tuổi.
Là người đã dự hai mật nghị, bạn tâm giao của nhiều nhà lãnh đạo Giáo hội, người am hiểu các bí ẩn của Vatican, ngài kể tâm sự của ngài với sự thẳng thắn đã tạo nên dấu ấn của ngài. Ngài tự cho mình là người “thanh thản, không quan tâm đến sự sống còn của Giáo hội. Giáo hội là một cơ thể sống động và hoạt động. Sứ mệnh của hồng y chúng tôi là đơn giản tìm ra người phù hợp cho giai đoạn mới này”. Ngài giải thích: “Tôi ý thức trách nhiệm cử tri của tôi: phải luôn chú ý và cân nhắc kỹ lưỡng.”
Trong Hồng y đoàn, cha cảm thấy gần gũi với các hồng y nào?
Hồng y Philippe Barbarin: Ở Pháp, chúng tôi may mắn có các hồng y có tầm vóc cao như Hồng y François Bustillo và Jean-Marc Aveline – họ rất vững vàng. Chúng tôi có cùng nhạy cảm mục vụ khi tôi nghe các ngài nói về đời sống mục vụ của họ, họ nói một ngôn ngữ gần ngôn ngữ của tôi: đó là tiếng mẹ đẻ của tôi trong Giáo hội.
Hồng y Aveline có là ứng viên tiềm năng cho mật nghị tiếp theo không?
Chắc chắn Hồng y Aveline là người có tiềm năng cao. Nhưng tôi phải nói, trong các thảo luận tôi tham dự, tên của ngài chưa được nhắc đến nhiều. Tôi không thấy có hồng y nào công khai vận động cho ngài.
Tuy nhiên, cha có nghĩ ngài có thể thu hút sự chú ý của các hồng y Nam Mỹ hoặc châu Á không?
Phải công nhận quốc tịch Pháp của ngài có thể là một trở ngại. Trong lịch sử, nước Pháp thường bị cho là có khuynh hướng bá quyền, không phải lúc nào cũng được đánh giá cao trong các giáo hội quốc tế.
Ngay cả khi chúng ta có một nhân vật đặc biệt như Hồng y Lustiger, người có ảnh hưởng đáng kể, cũng không chuyển qua ủng hộ đáng kể trong các mật nghị trước đây. Hồng y Aveline chắc chắn có những phẩm chất được đánh giá cao, nhưng ngài không có cùng tầm vóc quốc tế. Nếu so sánh, tôi nghĩ Hồng y Bustillo được các hồng y cử tri chú ý nhiều hơn.
Trên bình diện quốc tế, cha đặc biệt chú ý đến mục tử nào?
Gần đây các mối quan hệ của tôi tập trung vào một phạm vi khá rõ ràng. Dĩ nhiên tôi có mối quan hệ thân thiết với các Hồng y người Pháp vì chúng tôi cùng sống trong chủng viện Pháp ở Rôma. Đặc biệt tôi có mối quan hệ đặc biệt với Hồng y Madagascar, Désiré Tsarahazana, người tôi biết rõ. Một số hồng y người Đức như Hồng y Reinhard Marx, Tổng Giám mục Munich, bạn học cũ của tôi. Tôi thân thiết với Hồng y Louis Rafael Sako, Thượng phụ Baghdad người Chalđê, ngài có trí tuệ tuyệt vời và tôi có cơ hội gặp gỡ thường xuyên. Tôi hiểu rõ đất nước của ngài và những thách thức ngài phải đối diện, ngài luôn biết ơn chúng tôi luôn giúp đỡ ngài trong những tình huống khó khăn.
Mặt khác, tôi biết tương đối ít về thế giới ngoại giao của Tòa thánh. Trong số các sứ thần, tôi đặc biệt liên lạc với Tổng giám mục Jean-Christophe Pierre, vì ngài là người Pháp, nhưng nhất là ngài sống ở Saint-Malo, rất gần nhà tôi. Chúng tôi mời nhau ăn tối, nhưng môi trường ngoại giao này không thực sự là thế giới tôi ưa thích. Mục vụ của tôi là Giám mục tại Moulins, sau đó là Tổng giám mục Lyon, trước đó là cha xứ. Khi các nhà ngoại giao nói chuyện với nhau, họ nói đến các tòa sứ thần, các văn phòng tại Rôma, ngoại giao Vatican… Sứ vụ của tôi luôn hướng về giáo dân, giới trẻ, tôi tổ chức các cuộc hành hương, tham gia các Ngày Quốc tế, Ngày Thế Giới Trẻ. Chính chiều kích mục vụ trực tiếp này đã định hình tầm nhìn của tôi về Giáo hội.
Cha có cảm nhận được những căng thẳng trong Hồng y đoàn không, liệu có sự hiệp thông thực sự giữa các hồng y không?
Tôi nghĩ chúng ta đang ở thời điểm quyết định, khi chúng ta cùng nhau nhận thức được trách nhiệm của mình. Dĩ nhiên có những nhạy cảm khác nhau giữa chúng tôi, nhưng tôi không xem đây là căng thẳng. Chẳng hạn, Hồng y Phi Luật Tân Antonio Tagle, người được nhắc đến nhiều, và các ứng viên tiềm năng khác, xuất thân khác nhau, có cách tiếp cận khác nhau. Nếu Hồng y Tagle kế nhiệm Đức Phanxicô, như thế có một tiếp nối, nhưng ngài sẽ có quan điểm riêng của ngài.
Theo cha, một giáo hoàng Châu Phi có khả thi không?
Hoàn toàn có thể. Tôi không khẳng nhất thiết điều này sẽ xảy ra hoặc nên mong muốn hơn bất kỳ lựa chọn nào khác, nhưng chắc chắn điều này có thể xảy ra ngày nay, và một lựa chọn như vậy sẽ được Giáo hội hoàn vũ nồng nhiệt đón nhận. Giáo hoàng tiếp theo có thể là người Châu Âu, Châu Phi, Châu Á… Một người Mỹ có lẽ sẽ phức tạp hơn vì lý do địa chính trị.
Cha có nghĩ nên bầu một hồng y lớn tuổi để đảm bảo một triều “chuyển tiếp” không?
Cá nhân tôi, dù tôi có thể sai, nhưng tôi có khuynh hướng bầu một hồng y dưới 70 tuổi. Đơn giản chỉ là trực giác của tôi, không có bất kỳ thông tin cụ thể nào. Giáo hội đang đối diện với những thách thức đáng kể, có thể đòi hỏi một triều kéo dài để có một tầm nhìn nhất quán.
So với các mật nghị trước đây, cha có nghĩ các hồng y ngày nay ít biết nhau hơn không?
Thực sự tôi không thể bình luận về mức độ quen biết giữa các hồng y. Cá nhân tôi, tôi không biết rõ tất cả. Bây giờ tôi đã xa các sinh hoạt thường lệ như các thượng hội đồng, các cuộc họp quốc tế khác, tôi ít có dịp tương tác thường xuyên với các đồng nghiệp của tôi.
Các cuộc nói chuyện tiền mật nghị đã bắt đầu chưa?
Cho đến nay, tôi chưa thấy có động thái nào, chưa ai liên lạc với tôi để bàn nên bỏ phiếu cho ai. Các cuộc thảo luận vẫn còn tự nhiên ở giai đoạn này. Tình hình có thể sẽ thay đổi khi tất cả chúng tôi ổn định ở Nhà Thánh Marta. Đây thường là lúc các hồng y bắt đầu thoải mái trao đổi sở thích. Dĩ nhiên, chúng tôi gặp nhau qua những điểm tương đồng, cùng ăn với nhau, cùng đi dạo ngoài vườn với nhau, những giây phút thân mật này làm các cuộc trò chuyện được riêng tư và cởi mở hơn.
Tôi nhớ năm 2005, Hồng y Christoph Schönborn đã đến nói chuyện với tôi để xin tôi ủng hộ Hồng y Ratzinger. Tôi trả lời: “Nhưng Christoph, tôi nghĩ anh sẽ bỏ phiếu cho Ratzinger!”
Sự gần gũi về mặt trí tuệ và cá nhân giữa hai người là điều ai cũng biết. Tuy nhiên, tôi đánh giá cao cách tiếp cận của ngài, điều này không làm tôi ngạc nhiên nhưng thể hiện sự thẳng thắn đáng chú ý. Những trao đổi này là một phần của quá trình phân định tập thể thông thường. Chúng tôi hiểu nhau ở các mức độ khác nhau, điều này tự nhiên ảnh hưởng đến các tương tác của chúng tôi. Chẳng hạn với Hồng y Marx, chúng tôi có tình bạn lâu năm từ ngày chúng tôi cùng đi học. Khi tôi 20 tuổi, ngài thường đến nhà cha mẹ tôi. Rõ ràng mối quan hệ lâu dài này có một gần gũi đặc biệt, điều này rất quan trọng trong những lúc như thế này.
Hồng y nào sẽ được cha ủng hộ?
Tân Giáo hoàng phải có hai phẩm chất cơ bản: một mục tử đích thực, một thần học gia vững vàng. Chúng ta cần người gần gũi với dân Chúa và người có một hiểu biết thần học sâu sắc, vì họ sẽ tiếp tục là tiến sĩ đức tin, người có những lời giảng dạy có giá trị. Với tôi, Đức Gioan-Phaolô II là hiện thân của hình ảnh này: mục tử không biết mệt mỏi, đi thăm các giáo hội địa phương mang đến những lời giảng dạy sâu sắc. Dĩ nhiên quan điểm của ngài mang đậm dấu ấn văn hóa Ba Lan, vốn có phần khác biệt với văn hóa chúng ta, nhưng lời giảng dạy của ngài sâu sắc và lâu dài. Các tác phẩm của ngài vẫn còn được đọc và suy ngẫm cho đến ngày nay, một minh chứng cho giá trị thần học trường tồn của ngài.
Trong mật nghị trước, cha đã nói: “Vì sao không bầu một giáo hoàng Chính Thống giáo?” cha vẫn còn tin vào điều này?
Tôi nghĩ ngày nay, một cởi mở đại kết thực sự đang phát triển trong Giáo hội. Chúng ta đã ý thức chúng ta không thể tiếp tục khép kín trong những ngăn cách truyền thống nữa.
Được vinh dự chào đón Đức Thượng phụ Constantinople đến Lyon, tôi đã có thể phát triển một mối quan hệ gần gũi và một đối thoại hiệu quả với các anh em Chính Thống giáo. Đó là lý do vì sao tôi tin một Giáo hoàng xuất thân từ Chính Thống giáo sẽ là dấu hiệu cho một tấm gương hiệp nhất phi thường cho kitô giáo. Một nhân cách như vậy chắc chắn sẽ có khôn ngoan và nhạy bén thần học cần thiết để đảm nhận chức vụ này một cách sáng suốt.
Tuy nhiên, tôi phải công nhận viễn cảnh này vẫn khó có thể xảy ra trong tương lai gần. Chúng ta vẫn thường bị trói buộc bởi những thói quen thể chế và sự miễn cưỡng mang tính lịch sử. Nhưng Chúa Thánh Thần liên tục kêu gọi chúng ta vượt qua các rào cản này để tiến bước trên con đường hiệp nhất mà Chúa Kitô mong đợi.
Cha nghĩ gì về Hồng y Pietro Parolin, được nhiều nhà quan sát cho là một trong những ứng viên sáng giá cho chức vụ Giáo hoàng?
Tôi không nghĩ Hồng y Parolin là Giáo hoàng tiếp theo, xuất phát từ lý do cơ cấu hơn là lý do cá nhân. Là Quốc vụ khanh, vai trò của ngài là nền tảng cho việc quản trị hàng ngày của Vatican. Chính ngài phải đảm bảo bộ máy hành chính hoạt động hiệu quả, nhưng kết quả của ngài vẫn chưa đáp ứng được mong chờ. Hơn nữa, sứ mệnh Giáo hoàng mang một bản chất khác – phải hướng đến Giáo hội hoàn vũ và toàn thế giới. Chức vụ Giáo hoàng đòi hỏi một tầm nhìn mục vụ toàn diện, trong khi Quốc vụ khanh phải tập trung vào việc tổ chức nội bộ của Giáo triều Rôma.
Mỗi cơ quan đều đòi hỏi có các người có năng lực chuyên môn và kỹ năng lãnh đạo đặc biệt. Trong Giáo lý Đức tin, cũng như trong Phủ Quốc vụ khanh, chúng ta cần những nhân vật có tầm vóc trí tuệ và kỹ năng lãnh đạo xuất chúng. Thành thật mà nói, tôi thấy Hồng y Parolin, dù có năng lực, nhưng thiếu phẩm chất lý tưởng được mong chờ ở một Quốc vụ khanh, chứ đừng nói đến một Giáo hoàng.
Theo cha, mật nghị sắp tới sẽ kéo dài?
Trước tiên, tôi không nghĩ như vậy. Tôi nghĩ sẽ khá nhanh chóng. Tuy nhiên, chúng ta phải thận trọng, vì sự tắc nghẽn luôn có thể xảy ra. Và đừng quên quy tắc hai phần ba: 88 hồng y phải đồng ý về một ứng viên, đây là mốc đáng kể.
Trong các mật nghị gần đây, chúng ta đã thấy sự hội tụ tương đối nhanh chóng. Năm 2005, Hồng y Ratzinger đã có 47 phiếu trong vòng đầu tiên, trong khi các ứng viên đối thủ gần nhất của ngài chỉ có từ 15 đến 18 phiếu, các ứng cử viên khác chia nhau vài phiếu lẻ tẻ. Mô hình này rõ ràng báo hiệu một cuộc bầu cử nhanh chóng. Với Đức Phanxicô cũng vậy, một sự đồng thuận đã xuất hiện khá nhanh chóng.
Ngay từ buổi tối đầu tiên của mật nghị, chúng tôi đã có cái nhìn rõ ràng về phiếu bầu, điều này rất quan trọng. Đó là khoảnh khắc của sự thật: trước mật nghị, giới truyền thông tuyên bố biết tất cả mọi thứ nhưng họ lại chẳng biết gì; ngay từ buổi tối đầu tiên mật nghị, chúng tôi đã biết chính xác số phiếu bầu sẽ đi về đâu, trong khi các nhà báo vẫn còn mù tịt.
Và tôi có thể nói với quý vị, ngay tối hôm đó, tại Nhà Thánh Marta nơi chúng tôi ở, các câu chuyện đặc biệt sôi nổi sau khi bí mật bỏ phiếu được gỡ bỏ. Cá nhân tôi, tôi luôn bỏ phiếu bằng cách tự hỏi: “Nếu ứng viên này trở thành giáo hoàng, tôi có vui mừng cho Giáo hội không?. Nhưng điều chắc chắn là chúng tôi sẽ ngủ ngon hơn sau khi Giáo hoàng được bầu!”
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Đứng trước chiến tranh, “kitô giáo có những phương tiện để mang lại ý nghĩa”
