Đứng trước chiến tranh, “kitô giáo có những phương tiện để mang lại ý nghĩa”
lepelerin.com, Christophe Chaland, 2025-07-23
Hình ảnh @ Văn phòng Tổng thống Ukraine/DPA/Sipa
Tu sĩ Bernard Bourdin, Dòng Đa Minh, nhà sử học tư tưởng, triết gia, giáo sư triết học chính trị tại Học viện Công giáo Paris tìm hiểu về những giới hạn của chủ nghĩa hòa bình và các vấn đề đạo đức của xung đột vũ trang.
Đức Lêô XIV đã tiếp Tổng thống Ukraine Zelensky hai lần: tháng 5 cùng với vợ và tháng 7, ngài cho biết ngài sẵn sàng “chào đón đại diện Nga và Ukraine đến Vatican để đàm phán” Ngày nay, người tín hữu kitô có thể nghĩ gì về chiến tranh?
Phỏng vấn Linh mục Bernard Bourdin
Ngày nay người tín hữu kitô có thể đóng góp như thế nào vào việc suy ngẫm về đạo đức trong chiến tranh?
Linh mục Bernard Bourdin: Người có đạo phải tìm lại lương tâm lịch sử, hay nói cách khác là la bàn. Ở Hoa Kỳ, cũng như ở Châu Âu, một chủ nghĩa Công giáo cực kỳ bảo thủ, phản văn hóa đang nổi lên, trái ngược với chủ nghĩa Công giáo “mỉm cười”, nhân văn mà phong trào hòa bình bắt nguồn từ đó.
Nhưng chúng ta hoài niệm bản sắc lý tưởng hóa lịch sử, trong khi những người theo chủ nghĩa hòa bình phủ nhận sự phức tạp của thực tế. Sự cứng nhắc này cho thấy một khủng hoảng bản sắc, trong một thế giới mà chúng ta không còn la bàn nữa. Bây giờ, kitô giáo đã đi vào lịch sử, đã hướng tới thành tựu của mình nên kitô giáo đã có phương tiện mang lại ý nghĩa.
Đức Phanxicô đã có nhiều nhận xét mang tính hòa bình. Đây có phải là sự thay đổi so với phương pháp giảng dạy của những người tiền nhiệm của ngài không?
Đúng, Đức Phanxicô đã thể hiện chủ nghĩa hòa bình cấp tiến, vượt xa giáo huấn của các giáo hoàng tiền nhiệm, ngay cả khi nó nằm trong khẩu hiệu nổi tiếng “không bao giờ tái diễn chiến tranh” của Đức Phaolô VI tại diễn đàn Liên Hiệp Quốc năm 1965.
Trong thông điệp Tất cả là anh em (Fratelli tutti, ngày 3 tháng 10 năm 2020), ngài xem học thuyết về chiến tranh chính nghĩa mà Giáo hội áp dụng để đánh giá tính đạo đức của chiến tranh là lỗi thời: “Rất khó để bảo vệ các tiêu chí hợp lý, đã trưởng thành trong những thời đại khác, để nói về một ‘cuộc chiến tranh chính nghĩa’ có thể có” (§258).
Tuy nhiên, ngài không thay đổi cách diễn đạt của Sách Giáo lý Giáo hội Công giáo về vấn đề này (§2309), nhưng với ngài, mọi cuộc chiến tranh đều bất công.
Điều kiện để có một “chiến tranh chính nghĩa” theo Giáo hội công giáo là gì?
Trước hết, chỉ có người nắm giữ quyền lực tối cao, theo đúng thủ tục hiến pháp, mới có thể tuyên bố chiến tranh. Sau đó, hành động này phải xuất phát từ một “lý do chính đáng”, mà lý do cuối cùng dựa trên nguyên tắc tự vệ. Cuối cùng, mục tiêu là phải hướng đến hòa bình. Vào thế kỷ 16, thời điểm người theo đạo Thiên chúa chinh phục Tân Thế giới, sự suy ngẫm về chiến tranh chính nghĩa đã được mở rộng sang cách thức tiến hành chiến tranh, từ đó hình thành nên luật lệ trong chiến tranh.
Đức Phanxicô đã dùng sức mạnh của vũ khí hiện đại như một lập luận để lên án mọi cuộc chiến tranh…
Trong thông điệp Thông điệp Tất cả là anh em Fratelli Tutti được công bố khi Azerbaijan xâm lược Nagorno-Karabakh, vì lý do này, Đức Phanxicô đánh giá “rủi ro của chiến tranh lớn hơn lợi ích giả định chiến tranh mang lại”. Mục đích của chủ nghĩa hòa bình – từ chối chiến tranh – là tốt, nhưng quan điểm này lại trái ngược với thực tế. Một dân tộc hoặc một quốc gia bị tấn công có quyền tự vệ.
Hơn nữa, việc bác bỏ bất kỳ tiêu chuẩn đạo đức nào cho chiến tranh cũng có nghĩa là đưa chiến tranh vào sự vô đạo đức hoàn toàn, và để lại cơ hội cho những kẻ biện minh bằng cách cầu khẩn Chúa. Ngược lại, chúng ta phải tìm kiếm tiêu chuẩn khách quan cho hành động đạo đức.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Tôn giáo ở Trung Quốc: Một tách rời lớn
Hồng y Philippe Barbarin: “Giáo hoàng tiếp theo phải là một mục tử, một thần học gia vững vàng”
