Dù đã có những nỗ lực cải cách của Đức Phanxicô, Vatican vẫn chưa xong công việc của mình
cath.ch, Maria Antonietta Calabrò, 2025-03-13
Bà Maria Antonietta Calabro, chuyên gia hàng đầu về hệ thống tài chính Vatican. Ảnh chụp màn hình YouTube/TG
Bà Maria Antonietta Calabrò, chuyên gia người Ý chuyên về Vatican đã phát biểu khi Đức Phanxicô kỷ niệm 12 năm ngày ngài nhậm chức 13 tháng 3 năm 2025. Bà nhắc lại các “kháng cự mạnh mẽ” với chương trình cải cách của ngài.
Bà Maria Antonietta Calabro, nhà báo kỳ cựu về Vatican chia sẻ nhân dịp kỷ niệm 12 năm triều Đức Phanxicô ngày 13 tháng 3 năm 2025. Bà nhấn mạnh chương trình cải cách của Ngài không tránh khỏi những phản kháng mạnh mẽ: “Các cải cách ngài thực hiện trong những năm qua thực sự sâu rộng và đầy quyết tâm, nhưng không tránh khỏi những phản kháng mạnh mẽ.”
Trong quyển sách Ngai Giáo hoàng và bàn thờ, một câu chuyện chưa được kể (Il trono e l’altare. Guerra in Vaticano: una storia inedita, nxb. Cantagalli, 2024), tác giả phác họa một bức tranh chân thực về những tranh đấu quyền lực, các vụ bê bối tài chính và những hoạt động gián điệp mà Đức Phanxicô đã phải đối diện.
Mười hai năm sau ngày ngài được các Hồng y tín nhiệm giao phó sứ mạng cải tổ Giáo triều, ngài đã đi được bao xa trên con đường khôi phục uy tín của Giáo hội, đặc biệt trong lãnh vực tài chính và kinh tế?
Bà Maria Antonietta Calabro: Có thể nói, ngài đã đạt được những bước tiến quan trọng, dù hành trình này vẫn chưa hoàn tất. Trong chương sách có tựa đề “Lạc đà sẽ chui qua lỗ kim”, tôi liệt kê hàng loạt cải cách tài chính quy mô mà ngài đã thực hiện trong những năm qua. Chỉ mới đây, ngày 14 tháng 2, ba ngày trước khi vào bệnh viện, ngài đã ký sắc lệnh thành lập một Ủy ban mới nhằm giám sát các số tiền được quyên góp.
Ủy ban này có nhiệm vụ giải quyết tình trạng thâm hụt ngân sách vì nguồn đóng góp giảm, đồng thời đặt ra các quy tắc minh bạch hơn cho việc nhận tiền trong tương lai. Đây cũng chính là một trong những vấn đề quan trọng mà Moneyval – Ủy ban Châu Âu về chống rửa tiền và tài trợ khủng bố đã đề cập trong báo cáo năm 2021. Không thể phủ nhận ngài đã làm các cải cách có tầm vóc lớn lao.
“Không còn những vali tiền mặt bí ẩn qua cổng Thánh Annà”
Dù vậy, tình trạng thâm hụt ngân sách vẫn là một thách thức. Để giải quyết triệt để, Vatican cần tinh giản bộ máy và cắt giảm các khoản chi không cần thiết. Một số biện pháp vẫn chưa được thực hiện, nhưng điều này chính lại là dấu hiệu rõ ràng cho thấy một cải cách thực sự đang diễn ra. Vì trước đây, dòng tiền đôi khi có nguồn gốc không minh bạch đã vào Vatican mà không có một kiểm soát nào.
Ngày nay, điều đó không còn tiếp diễn. Không ai có thể mang những vali đầy tiền mặt đi qua cổng Thánh Annà (một trong các cổng vào Vatican) để vào Vatican. Bây giờ việc mở tài khoản ở Ngân hàng IOR (Ngân Hàng Vatican) đòi hỏi phải có danh tính rõ ràng, nguồn gốc tài sản minh bạch. Ngài cũng đã ban hành lệnh cấm mọi giao dịch với các thương gia bị nghi ngờ có hành vi không trong sạch.
Tuy nhiên, có một thực tế: công chúng vẫn chưa thấy hết được tầm quan trọng của những cải cách này. Đồng thời, các nỗ lực đổi mới của Đức Phanxicô cũng vấp phải chống đối không ít của nội bộ Vatican.
Vụ tai tiếng “tòa nhà London” cho thấy rõ nét của sự kháng cự nội bộ
Trong quyển sách này, bà nghiên cứu vụ xét xử “tòa nhà London” – một tai tiếng tài chính lớn bà theo dõi và mô tả từng chi tiết. Vì sao bà cho rằng vụ này phản ánh sự kháng cự với cải cách của Đức Phanxicô?
Câu chuyện này bắt đầu trước khi ngài được bầu chọn, cụ thể là tháng 10 năm 2012 khi quyết định từ nhiệm của Đức Bênêđíctô XVI đã được đưa ra nhưng vẫn còn được giữ kín. Khi đó việc sửa tu viện Mẹ Giáo hội (Mater Ecclesiae) ngài sẽ ở khi từ nhiệm đã được khởi công từ tháng 6 năm 2012.
Chính thời điểm đó, các nỗ lực chuyển tài sản của Phủ Quốc vụ khanh ra khỏi Vatican đã bắt đầu. Đây là “chuyện bí mật” không có trong các báo cáo tài chính chính thức của Vatican, mãi sau này mới được Hồng y người Úc George Pell phát hiện.
“Ngay từ khi Đức Phanxicô bắt đầu sứ vụ, tiến trình cải cách đã bị trì hoãn”
Trong phiên tòa xét xử vụ “tòa nhà London”, Phó công tố viên Vatican Gianluca Perone đã trình bày chi tiết về cách hoạt động, ông kể tháng 10 năm 2012, ông Enrico Crasso cố vấn tài chính của Quốc vụ khanh được giao nhiệm vụ thiết lập các công cụ tài chính để chuyển tiền ra khỏi Vatican.
Mục tiêu của họ chưa rõ ràng vào thời điểm đó, nhưng điều quan trọng nhất là phải đưa tài sản này ra khỏi mọi cơ chế giám sát để phòng trường hợp Giáo hoàng kế nhiệm sẽ có những chính sách tài chính chặt chẽ hơn.
Sự việc lên đến cao trào ngày 4 tháng 10 năm 2013, khi Đức Phanxicô đến thăm Assisi. Bên trong Vatican, bắt đầu dấy lên nỗi lo sợ ngài sẽ quyết định “từ bỏ tài sản của Giáo hội” như Thánh Phanxicô đã làm ngày xưa.
Lúc đó những bài báo nói lên mối lo ngại này lan rộng trong nội bộ Vatican. Và đúng ngày hôm đó, khoản tiền đầu tiên đã được bí mật chuyển đi…
Têrêxa Trần Tuyết Hiền dịch
