Nước Mỹ: một quốc gia tôn giáo?
france-catholique.fr, Gérard Leclerc, 2024-10-23
Trong tác phẩm tham khảo Dân chủ ở Mỹ (1835), tác giả Alexis de Tocqueville đã viết: “Khi đến Hoa Kỳ, điều đầu tiên đập vào mắt tôi là khía cạnh tôn giáo của đất nước này. Khi ở lại lâu hơn, tôi thấy được những hậu quả chính trị to lớn nảy sinh từ những sự thật mới này.” Tuy nhiên ông lưu ý, ở Mỹ chính trị và tôn giáo được tách biệt cẩn thận, điều này có thể giải thích do ảnh hưởng của tâm linh vốn không bị nghi ngờ về sự thống trị của thời gian. Phân tích theo tinh thần của tác giả Tocqueville trong một thời gian dài tôn giáo dường như luôn ảnh hưởng trên đất nước Hoa Kỳ, đã được kéo dài được cho là quan trọng hơn ở châu Âu. Nhưng những diễn biến hiện nay lại mâu thuẫn với quan điểm được chia sẻ rộng rãi này.
Nhận định của tác giả Emmanuel Todd (Sự thất bại của Tây phương, La Défaite de l’Ouest, nxb. Gallimard, 2024), dù tác giả bị phản đối gay gắt, cũng chỉ có thể thu hút sự chú ý dựa trên những dữ liệu thực tế mà ông trình bày và kết luận ‘ông hiểu được nó’. Từ một thời điểm nào đó, Hoa Kỳ vẫn giữ được những giá trị có trong văn hóa tin lành của họ, dù việc giữ đạo luôn trên đà giảm. Ông viết: “Nhưng hiện nay ở một thời điểm khác, cuộc khủng hoảng tương ứng với việc đạo tin lành rơi vào trạng thái zéro.” Tuyên bố này thật gay gắt. Nhưng nó được xác nhận bởi các số liệu thống kê chứng thực sự sụp đổ của cái mà chúng ta có thể gọi là tin lành cổ điển có nguồn gốc từ châu Âu (Lutheran nhưng theo Calvin) và do sự tiến hóa của đạo đức. Cũng là sự trỗi dậy của các phong trào truyền giáo một phần, để bù đắp cho sự suy giảm của đạo tin lành, nhưng không đến mức đóng được vai trò mà văn hóa WASP (da trắng, Anglo-Saxon, Tin lành) đảm nhận từ lâu.
Chiến dịch bầu cử tổng thống nêu bật những thay đổi sâu sắc đã ảnh hưởng đến xã hội Mỹ. Hiện tượng Trump có liên quan đến việc tái cơ cấu chính trị tương xứng với sự bất an sâu sắc. Thật khó để dự đoán tương lai gần, nhưng chúng ta có thể chắc chắn nước Mỹ của ngày mai sẽ không còn như xưa và chúng ta có thể đặt câu hỏi về vai trò của tôn giáo trong một vũ trụ ngày càng nguy hiểm.
Ảnh hưởng Công giáo
Tài liệu chúng tôi đưa ra chứng thực một sự ổn định đáng chú ý của đạo công giáo ở Hoa Kỳ, nếu nó không có được tỷ lệ tương ứng về con số giáo dân thì nó cũng không trải qua sự sụp đổ như đạo tin lành. Một hoán cải với sức sống của đức tin, một nỗ lực mục vụ dưới sự hướng dẫn của hàng giám mục đã đưa đến việc đổi mới lòng tôn kính Thánh Thể. Chúng ta có thể có được cảm giác vững chắc về mặt giáo lý và kỷ luật, điều không phải lúc nào cũng có ở Châu Âu.
Tác giả Pháp Alexis de Tocqueville (1805-1859) lưu ý, dù đạo tin lành chiếm ưu thế vào thời của ông, đạo công giáo đã đưa các nhà lập quốc vào nước Mỹ một cách dễ dàng như thế nào. Liệu trong hoàn cảnh hiện tại, đạo công giáo có phải là tài sản cho sức sống, sự cân bằng, sự trỗi dậy văn minh của cường quốc thế giới này không? Chúng ta có thể nghĩ như vậy và hy vọng như vậy, dù không thể nhận ra cách giải thích mang tính chính trị về vị thế tốt đẹp này của đạo công giáo.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
