Bạn không nhất thiết phải tin Đức Mẹ hiện ra. Nhưng tôi tin.
americamagazine.org, Linh mục Dòng Tên James Martin, 2024-05-10
Giáo dân cầm nến ngày 12 tháng 5 năm 2022 tại Đền thánh Đức Mẹ Fatima ở Bồ Đào Nha. (Ảnh OSV News/Pedro Nunes, Reuters)
Tuần tới, Vatican chuẩn bị công bố bản hướng dẫn mới về các cuộc hiện ra, gồm các cuộc hiện ra của Đức Mẹ, từ các báo cáo cá nhân hoặc từng nhóm Đức Mẹ đã hiện ra với họ. Có nhiều loại hiện ra và thị kiến, nhưng những lần Đức Mẹ hiện ra chiếm đa số trong Giáo hội công giáo.
Tài liệu quan trọng cuối cùng của Vatican đề cập đến chủ đề này là “Hướng dẫn về Lòng mộ đạo bình dân và Phụng vụ” ban hành năm 2001. Một câu trong Sách Giáo lý Giáo hội công giáo tóm tắt lập trường rõ ràng và đáng ngưỡng mộ của Giáo hội: “Qua các thời đại đã có cái gọi là các các mạc khải riêng, một số được thẩm quyền Giáo hội công nhận. Tuy nhiên, chúng không thuộc về kho tàng đức tin” (Số 67).
Nói cách khác, chúng ta không nhất thiết phải tin Đức Mẹ hiện ra để là người tín hữu kitô tốt.
Nhưng tôi tin. Tôi chưa bao giờ gặp vấn đề khi tin chuyện này. Cách của tôi là: Nếu Thiên Chúa có thể tạo ra vũ trụ từ hư không, ex nihilo và Con của Ngài sống lại từ cõi chết, thì việc Đức Mẹ thỉnh thoảng hiện ra, có khi làm phép lạ, là một điều dễ dàng để đối chiếu. Câu nói nghe có vẻ lộn xộn. Nhưng hoàn toàn nghiêm túc. Chắc chắn với quyền năng của Chúa, Chúa có thể làm cho những chuyện này xảy ra. Vì vậy, tôi luôn ngạc nhiên khi mọi người nói: “Chúa sẽ không làm.” Thực vậy sao?
Tôi nói điều này trong tư cách là người đã đi viếng ba đền thánh lớn của Đức Mẹ, những đền thánh đã làm tôi vô cùng xúc động: Lộ Đức, Fatima và Knock. Những câu chuyện của những người đã thấy Đức Mẹ hiện ra và những gì tôi trải nghiệm ở những nơi này đã thuyết phục tôi rất nhiều về tính xác thực của những lần hiện ra. Ngoài ra còn có một điểm giống nhau nổi bật giữa hầu hết các lần Đức Mẹ hiện ra (ít nhất là ba lần hiện ra này) làm tôi nhớ đến sự giống nhau khi chúng ta thấy một linh hướng lắng nghe tiếng Chúa. Như Thánh I-Nhã đã nói trong Linh Thao, có một phẩm chất nào đó trong tiếng Chúa mà chúng ta có thể nhận ra. Tương tự như vậy trong những lần Đức Mẹ hiện ra.
Ba câu chuyện
Tôi biết Lộ Đức rõ nhất vì trong nhiều năm, tôi đã đến đó nhiều lần trong các chuyến hành hương với Dòng Malta. Có lẽ chúng ta đã biết câu chuyện Đức Mẹ hiện ra ở đây. Năm 1858, ở một ngôi làng nhỏ miền nam nước Pháp, Đức Mẹ hiện ra nhiều lần trong một hang động gần sông Pau (nghe có vẻ nên thơ khi chúng ta biết nơi này là bãi rác của thị trấn) với Bernadette Soubirous, một cô gái nghèo 14 tuổi. Dù mới đầu bị nghi ngờ, bị chế nhạo, nhưng Bernadette vẫn kiên trì kể câu chuyện có vẻ kỳ quặc. Cuối cùng, “bà” đã hiện ra, bà không nói tiếng Pháp với Bernadette mà nói tiếng của người địa phương: “Mẹ là Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội.” Câu chuyện được kể trong sách và phim Bài hát của Bernadette (La Chanson de Bernadette).
Đền thánh Đức Mẹ Lộ Đức (Ảnh của tác giả)
Điều làm độc giả ngạc nhiên là những lần Đức Mẹ hiện ra và các phép lạ chữa lành sau đó, người bệnh tắm ở con suối Bernadette phát hiện gần đó, đó là tính chất đặc biệt của Bernadette. Bernadette là người trung thực, giản dị, thẳng thắn. Dù gia đình nghèo cùng cực – sống trong một nhà tù cũ – Bernadette kiên quyết từ chối tiền tặng của những người muốn cô cầu nguyện hoặc đơn giản muốn giúp đỡ gia đình cô. Bernadette rất dứt khoát. Khi một nhiếp ảnh gia xin cô nói cảm tưởng khi Đức Mẹ hiện ra, cô gay gắt trả lời: “Cô ấy không có ở đây.” Bernadette còn phản đối việc đặt tượng trong hang đá. Bernadette nói, Đức Mẹ là một thiếu nữ trẻ như cô, không phải là một phụ nữ trưởng thành.
Sự cứng rắn này cũng thấy trong câu chuyện Đức Mẹ Fatima hiện ra năm 1917 ở một thị trấn Bồ Đào Nha nghèo, nhỏ và cũng với các em bé nghèo: Phanxicô, Jacinta và Lucia, 10, 9 và 7 tuổi. Như Thánh Bernadette, ba em cũng bị nghi ngờ, nhưng một lần nữa, các em tập trung vào câu chuyện người phụ nữ hiện ra trên cây sồi tự xưng là “Mẹ Mân Côi.” Mẹ nói với các em nhiều bí mật và cho các em thấy địa ngục. Các Thánh Phanxicô và Jacinta chết trẻ; Lucia (giống Bernadette) vào dòng tu, sống đến già, không bao giờ nói gì về câu chuyện của mình. Một “bằng chứng” bổ sung, hàng ngàn người chứng kiến cảnh mặt trời “quay” trên bầu trời, một sự kiện được báo trước trong một lần Đức Mẹ hiện ra và được các nhiếp ảnh gia và phóng viên thời đó ghi lại.
Cuối cùng, tại thị trấn Knock nghèo khó của Ai-len, năm 1879 Đức Mẹ hiện ra một cách bất thường cùng với Thánh Giuse, Thánh Gioan Thánh sử và một con chiên trên bàn thờ, có các thiên thần chung quanh trước bức tường phía sau của giáo xứ địa phương. Dưới cơn mưa tầm tã, một nhóm khoảng 20 người, từ trẻ đến già, đã chứng kiến Đức Mẹ hiện ra. Tuy nhiên, tại đây Đức Mẹ không nói gì. Tại Knock, một trong những người thấy Đức Mẹ hiện ra cố gắng đưa tay với đến Đức Mẹ nhưng bàn tay chỉ chạm vào không khí. Em Patrick Hill, 11 tuổi, nói: “Con nhìn thấy mọi thứ rất rõ ràng. Các nhân vật đầy đặn và tròn trịa như thể họ có một cơ thể và đang sống.”
Điểm tương đồng nổi bật
Rất dễ để thấy một số điểm tương đồng nổi bật, chứng tỏ có một “chất lượng” nào đó trong những lần hiện ra. Đầu tiên và rõ ràng nhất là Đức Mẹ hiện ra với người nghèo.
Thứ hai, Mẹ thường hiện ra với người trẻ. Và vì sao lại không? Thiên thần đã hiện ra với Mẹ khi Mẹ còn là một cô gái trẻ ở làng Nadarét và nói với Mẹ một điều phi thường. Mẹ đã nhiều lần hiện ra với người trẻ cũng nghèo như Mẹ. Lời chứng của những người được Đức Mẹ hiện ra đều trung thực, thẳng thắn và kiên định với câu chuyện của họ, ngay cả khi bị người lớn khiển trách, đó là bằng chứng đã đủ cho tôi.
Thứ ba, trong mỗi lần, thông điệp đều đơn giản và giống nhau: Hãy cầu nguyện, ăn năn sám hối và hành hương. Tại Knock thông điệp còn đơn giản hơn: Hãy nhìn xem! Mẹ đang ở đây.
Thứ tư, mỗi lần hiện ra đều có một khía cạnh làm ngày nay chúng ta còn bối rối, như thể không thể hiểu hết được thông điệp. Với tôi, điều này càng làm cho lời chứng có tính xác thực hơn. Nếu những người thấy Đức Mẹ hiện ra muốn nói dối, vì sao họ phải bịa ra những chuyện làm mọi người khó nắm bắt hoặc có thể làm cho câu chuyện của họ khó chấp nhận? Ở Lộ Đức, người ta thường hỏi: Tại sao Đức Maria chỉ hiện ra với Bernadette trong khi những người chung quanh không thấy gì? Làm thế nào Bernadette có thể lội qua dòng sông Gave băng giá và nói nước này như nước tắm? Ở Fatima, vì sao Đức Mẹ cho các em thấy những cảnh khủng khiếp của địa ngục? Ở Knock, vì sao Đức Mẹ không nói gì với ai?
Và điều thứ năm tôi muốn nói, mỗi lần hiện ra đều có các cuộc hành hương đức tin, nhưng đó sẽ là một sự trùng lặp: chứng minh điều gì đó nhờ vào việc mọi người tin rằng điều đó là sự thật. Vì vậy, tôi sẽ chỉ nói về điều thứ năm: Tôi gần như cảm nhận được một cảm giác thiêng liêng về mặt thể chất khi tôi đến các đền thánh này. Khi ở hang đá Lộ Đức, ở cây sồi Fatima và ở Nhà nguyện ở Knock, tôi cảm nhận một bình yên sâu lắng. Tôi nghĩ: Có chuyện gì đó đã xảy ra ở đây.
Tính xác thực
Không phải mọi lần Đức Mẹ hiện ra đều “xác thực”. Những người có trí nhớ dai sẽ nhớ Đức Mẹ Bayside, được cho là đã hiện ra với bà Veronica Luekens ở Queens, New York, bắt đầu từ năm 1970, đã truyền đi các thông điệp được cho là có nội dung xin phụ nữ đừng tô son hoặc mặc vest.
Khi còn là tập sinh Dòng Tên, tôi gặp một nữ tu trước đây là nhân viên chăm sóc mục vụ ở một bệnh viện địa phương, nữ tu có người mẹ bị ám ảnh bởi Đức Mẹ Bayside. Rất lo lắng, bạn tôi đã nói chuyện với cha xứ của cô, cha khuyên cô viết thư cho Vatican. Và bạn tôi ngạc nhiên khi nhận bức thư ngắn của Đức Phaolô VI, ngài nói, về cơ bản, Đức Maria sẽ không bao giờ xuống trần gian để nói những chuyện tiêu cực và ngớ ngẩn như vậy.
Tất nhiên, như tài liệu mới của Vatican đã nói, không phải chỉ có cảm thức đức tin (sensus fidelium), Giáo hội phải quyết định xem lần hiện ra nào là xác thực. Giống như quá trình phong thánh, phải có phỏng vấn, điều tra các thị nhân, xem xét tất cả các phép lạ, xem xét ảnh hưởng ở những nơi Đức Mẹ hiện ra – như lòng đạo đức và lòng tôn kính có gia tăng hay không. Các quy trình này rất cần để chống gian lận và lừa dối. (Chẳng hạn cuối cùng Đức Mẹ Bayside bị thẩm quyền Giáo hội địa phương từ chối.)
Không phải ai cũng thích Đức Mẹ hiện ra. Khi tôi đi Lộ Đức lần đầu về, tôi kể với một tu sĩ Dòng Tên lớn tuổi, rằng tôi biết một phép lạ nhỏ. Một trong những thành viên lý trí, nghiêm khắc và hoài nghi nhất trong cuộc hành hương của chúng tôi – người đã phản đối việc đi cùng với người bạn đồng hành sùng kính hơn mình – đã nghe một giọng nói rõ ràng: “Ta tha thứ cho con”. Khi tôi kể câu chuyện của tôi, tu sĩ Dòng Tên đưa mắt lên trời và nói: “Ồ, điều đó không có tác dụng với tôi.” Nhưng với tôi, nó có tác dụng.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
