Sự thăng tiến nhanh chóng của hồng y Pizzaballa: ngài có thể làm giáo hoàng
ncregister.com, Edward Pentin, 2024-03-25
Hồng y Pierbattista Pizzaballa, Thượng phụ la-tinh đầu tiên của Giêrusalem được phong hồng y.
Khi một lần nữa, Đất Thánh rơi vào xung đột bạo lực, thượng phụ la-tinh Giêrusalem, người xây dựng hòa bình cho thấy ngài là nhà lãnh đạo đáng kính của Giáo hội địa phương ở Trung Đông.
Tuần vừa qua, ngài nói với đài truyền hình Ý: “Đây sẽ là một Phục sinh khó khăn”. Ngài đánh giá cuộc khủng hoảng nhân đạo ở Gaza đã ngày càng nghiệt ngã và kêu gọi cộng đồng quốc tế nhanh chóng chấm dứt cuộc chiến giữa Israel và Hamas, ngài nghĩ đến “nỗi cô đơn của Chúa Giêsu trong vườn Giếtsêmani mà giờ đây tất cả chúng ta đều chia sẻ với Chúa Giêsu”.
Ngài được phong hồng y chỉ một tuần trước khi quân Hamas mở cuộc tấn công tàn khốc ở miền nam Israel ngày 7 tháng 10 năm 2023, đẩy vùng ngài biết rành này vào cuộc xung đột mới.
Ngài đã dự trù ở lại Rôma trong thời gian diễn ra Thượng hội đồng về tính đồng nghị tháng 10 năm 2023, nhưng ngài buộc phải về Đất Thánh ngay, nơi ngài đã ở 34 năm để chăm sóc đàn chiên của ngài bị kẹt trong cuộc xung đột Israel-Palestine. Ngài 58 tuổi, sinh tại Ý, thuộc Dòng Phanxicô, được phong hồng y trong công nghị ngày 30 tháng 9 năm 2023.
Bị kẹt ở tòa thượng phụ khi tình trạng thù nghịch ngày càng tăng, hồng y cho biết, tình trạng ẩn dật này là dịp để ngài suy nghĩ về vai trò của một hồng y ở khu vực này và ý nghĩa màu đỏ, màu máu tử đạo của chức hồng y, phẩm phục hồng y mang “một ý nghĩa sâu sắc được đánh dấu qua nỗi buồn, qua nhiều thử thách”.
Mười lăm ngày sau khi về Giêrusalem, ngài viết một thư cho giáo phận, cẩn thận và cân bằng, lên án mạnh mẽ những hành động tàn bạo do Hamas gây ra và quy mô trả thù của Israel, đồng thời ngài kêu gọi giáo dân trong vùng quay về với Chúa Kitô, với “can đảm của tình yêu và hòa bình” của Tin Mừng.
Ngay sau khi cuộc xung đột bắt đầu, ngài tuyên bố sẵn sàng làm con tin thay cho các em bé Israel bị Hamas bắt làm con tin ở Gaza, tin này làm xôn xao dư luận thế giới và đưa ngài vào danh sách những người có thể làm giáo hoàng, dù ngài mới 58 tuổi và mới làm hồng y được vài tuần.
Không ngại lên tiếng trước tình trạng bạo lực và bất công đang ảnh hưởng đến khu vực, ngài bình tĩnh đối xử với cả hai bên ngang nhau, nhưng được cho là có nhiều thông cảm hơn với người Palestine, mà ngài cho rằng, họ “luôn mong chờ có được các quyền, phẩm giá và sự công nhận họ”.
Trong số họ, dĩ nhiên có kitô hữu Palestine, và ngài xem các kitô hữu ở Đất Thánh, cũng như người hồi giáo ở Palestine là những người bị gạt ra ngoài lề xã hội. Ngài nói với tạp chí America, “về mặt thiêng liêng và thần học, trái tim của Giáo hội ở Giêrusalem, vì tất cả đều được sinh ra ở đây. Như thế, chúng ta cũng có chút ngoại vi”.
Quan điểm của ngài đôi khi gặp phản ứng dữ dội của người Israel, gần đây họ chỉ trích ngài vì ngài ký một tuyên bố lên án các cuộc tấn công của Israel nhằm vào dân thường và kêu gọi giảm leo thang xung đột.
Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) cũng bác bỏ tuyên bố của hồng y thượng phụ khi ngài nói, một tay súng bắn tỉa của IDF đã giết chết bà mẹ và con gái ở một giáo xứ công giáo Gaza, họ nhấn mạnh “IDF không nhắm mục tiêu vào dân thường, dù người dân có tôn giáo nào”, họ đã kiểm lại và xác nhận đúng như vậy.
Dù có thể có một số người dân Israel nghi ngờ, nhưng ngài lại được tổng thống Isaac Herzog đánh giá cao, ông biết ngài đã hơn 20 năm. Hai người gặp nhau lần đầu khi họ cùng tổ chức chuyến hành hương của Đức Gioan-Phaolô II đến Giêrusalem năm 2000. Vào thời điểm đó, ông Herzog là thư ký nội các và Pizzaballa là linh mục tổng đại diện của tòa thượng phụ la-tinh ở Giêrusalem, lo mục vụ cho người công giáo nói tiếng do thái ở Israel.
Ông Herzog ca ngợi hồng y Pizzaballa là người xuất sắc, nhà lãnh đạo hiểu biết sâu sắc và cực kỳ hòa hợp với những vấn đề phức tạp của khu vực, được sự tin tưởng của tất cả các bên liên quan ở Jordan, lãnh thổ Palestine và Israel. Ông nói: “Ngài nhận được sự tin tưởng của tất cả các bên liên quan ở Jordan, các vùng lãnh thổ của Palestine và Israel. Họ rất tôn trọng ngài.”
Hồng y Pizzaballa là ai?
Nhưng thực sự hồng y là ai và làm thế nào ngài có được danh tiếng trong một thời gian ngắn như vậy?
Ngài sinh năm 1965 tại Cologno al Serio, gần thị trấn Bergamo ở miền bắc nước Ý, vào tiểu chủng viện Phanxicô ở Bologna năm 1976, khấn trọn năm 1989 lúc ngài 24 tuổi. Sau khi có bằng thần học ở trường Đại học Giáo hoàng Antonianum, ngài được hồng y Giacomo Biffi của Bologna phong chức năm 1990.
Sau đó, ngài nghiên cứu thần học Kinh thánh, dạy tiếng do thái kinh thánh ở Giêrusalem, năm 2004, khi 39 tuổi, ngài được bổ nhiệm làm custos (người giám hộ) Đất Thánh, là bề trên cấp cao của Dòng Anh em Hèn mọn sống ở Trung Đông.
Ngoài việc giúp cho đời sống thiêng liêng của anh em đồng hữu, nhiệm vụ chính của ngài là “giám hộ” các thánh địa trong vùng, điều phối, hướng dẫn việc đón tiếp người hành hương đến thăm Đất Thánh. Người “bảo vệ” nổi tiếng và uy tín, ngài được bầu vào vị trí này ba lần.
Nhà báo Giampiero Sandionigi, chủ biên trang web Terrasanta.net của dòng Phanxicô, thường xuyên làm việc với hồng y, ông nói với hãng tin Register, các đức tính của ngài rõ ràng là: thẳng thắn, can đảm, phong cách phi-giáo sĩ, cởi mở khi gặp người khác, nhanh nhẹn vui vẻ và ngài có một sức khỏe tốt.
Nhận thức được kỹ năng và chuyên môn ngoại giao của hồng y, Đức Phanxicô giao cho hồng y vai trò quan trọng trong việc tổ chức buổi cầu nguyện cho hòa bình tại Vườn Vatican năm 2014 với tổng thống Israel lúc đó là ông Shimon Peres, nhà lãnh đạo Palestine Mahmoud Abbas, Đức Phanxicô và thượng phụ chính thống đại kết Bartholomew.
Một tháng sau khi rời chức vụ giám hộ năm 2016, Đức Phanxicô bổ nhiệm ngài làm giám mục và giám quản tông tòa của Tòa thượng phụ la-tinh tại Giêrusalem, đang bị tác động bởi các khoản nợ đáng kể – và ngài đã giải quyết một cách hiệu quả năm 2020 bằng cách thành lập một hội đồng cố vấn kinh tế gồm các chuyên gia tài chính, đưa ra lời kêu gọi hữu hiệu qua trung gian Dòng Hiệp sĩ Mộ Thánh, mà ngài là người đứng đầu.
Ngài cũng đảm nhiệm các địa vị có trách nhiệm khác: thành viên bộ Giáo hội Đông phương năm 2017, sau đó, vào tháng 10 năm 2020, ngài là thượng phụ la-tinh của Giêrusalem phục vụ người công giáo theo nghi thức la-tinh trên một lãnh thổ rộng lớn: Síp, Jordan, Israel và Palestine. Ba năm sau, ngài được Đức Phanxicô phong hồng y.
Tác giả người Ý Graziano Motta tin, với kiến thức ngôn ngữ và văn hóa do thái làm cho ngài có một địa vị tốt như vậy, giúp ngài có thêm điểm bổ sung thiết yếu trong đối thoại với Israel. Ông giải thích với báo La Nuova Bussola Quotidiana: “Ngài được công nhận vì sự hiểu biết của ngài về thực tế tôn giáo và chính trị của khối Ả Rập-Hồi giáo trong khu vực và các thách thức của cộng đồng kitô giáo nhỏ bé phải đối diện.”
Linh mục Dòng Tên David Neuhaus, đổi qua do thái giáo và là cựu đại diện tòa thượng phụ cho người công giáo nói tiếng do thái trong tòa thượng phụ la-tinh ở Giêrusalem lưu ý, “hồng y Pizzaballa là người Ý, trong nhiều năm, ngài đã thấm nhuần xã hội và văn hóa do thái và Israel, bây giờ ngài là mục tử của Giáo hội chủ yếu là người Ả Rập và Palestine”
Linh mục nói tiếp: “Tuy nhiên, dù ngài cố gắng để tìm lời trong tình thế rất khó chịu này, phải luôn gặp cả vừa người Israel gốc do thái, người Ả Rập Palestine, ngài ý thức mình là mục tử ở Giêrusalem, được vừa người công giáo, vừa tín hữu kitô giáo trên thế giới quan sát.”
Nhà báo Giampiero Sandionigi nói với hãng tin Register: “Nhìn chung, hồng y Pizzaballa là nhà lãnh đạo, người có định hướng toàn cầu, thông minh, chu đáo, con người của cầu nguyện. Khi tôi nghĩ về ngài, tôi ấn tượng về ‘tính công giáo’ của ngài. Ngài là người công giáo phổ quát, theo nhiều cách ngài đã vượt qua bối cảnh của chính mình và cởi mở với Giáo hội hoàn vũ.”
Một người của Giáo hội có tầm vóc vĩ đại
Ông François Vayne, giám đốc truyền thông của Grand Magisterium Dòng Mộ Thánh biết rõ hồng y Pizzaballa trong 10 năm qua. Trở về sau chuyến hành hương kéo dài một tuần với hồng y ở Đất Thánh, ông nói với hãng tin Register, ngài là người của Giáo hội “có tầm vóc vĩ đại, với những ý tưởng giáo hội học và truyền giáo học rất rõ ràng”.
Truyền giáo học là lãnh vực của thần học nghiên cứu về ủy nhiệm, sứ điệp và công việc của nhà truyền giáo kitô.
Ông Vayne nói thêm: “Không có một nhầm lẫn nào trong tư duy thần học của hồng y, vốn mang tính công giáo đích thực, kết hợp hài hòa giữa lòng trung thành và cởi mở. Nhanh chóng, hiệu quả và trực tiếp, ngài thực thi quyền lực tự nhiên của mình trong cuộc đối thoại tôn trọng với các cố vấn của mình. Ý thức nhạy bén của ngài về thực tế là một lợi thế của ngài trong việc quản lý mục vụ, ngài điều hành với một tinh thần phân định và quyết tâm, giống như một nông dân vùng Lombardie.”
Ông Vatne nhấn mạnh, ngài không chỉ góp phần giải quyết tình hình tài chánh bi thảm của tòa thượng phụ, ngài còn mang lại động lực tông đồ mới cho tòa thượng phụ.
“Sự chính trực và tinh thần hiệp nhất đã làm cho ngài trở thành người thừa kế thiêng liêng xứng đáng của thượng phụ la-tinh đầu tiên Giuseppe Valerga, được Đức Piô IX bổ nhiệm.
Linh mục Neuhaus nhận xét: “Điều chắc chắn đã làm cho ngài tập trung vào công việc, đó là ngài tận tâm suy niệm lời Chúa. Giảng dạy, rao giảng, các bài phát biểu trước công chúng, các thông điệp của ngài đều là trọng tâm của Tin Mừng.”
Hồng y Pizzaballa rất thân thiết với Đức Phanxicô, điều này được chứng minh qua việc ngài được thăng tiến tương đối nhanh trong các cấp bậc giáo triều, nhưng cũng nhờ sự ủng hộ của hồng y dành cho giáo hoàng trước công chúng. Gần đây, Đức Phanxicô đã mô tả hồng y Pizzaballa “là hình ảnh quan trọng đã hoạt động tốt, cố gắng đóng vai trò hòa giải”, hai người giữ liên lạc thường xuyên trong cuộc xung đột hiện nay.
Hồng y đã bày tỏ sự ủng hộ của mình với Đức Phanxicô trong nhiều lãnh vực, đặc biệt trong lãnh vực đối thoại liên tôn. Ngài cũng ủng hộ Thông điệp Fratelli Tutti (Tất cả là anh em) năm 2020 cũng như tài liệu “Tình huynh đệ nhân loại” gây tranh cãi ký năm 2019 giữa Đức Phanxicô và đại giáo sĩ của Đại học Al-Azhar. Những cử chỉ này có “tác động rất lớn” đến ý thức của công chúng Ả rập, thẳng thắn, hồng y Pizzaballa cho biết không ai trong thế giới Ả rập đọc những tài liệu này. Hồng y cũng ủng hộ Thông điệp Laudato si’ (Chăm sóc ngôi nhà chung) của Đức Phanxicô, hồng y phát biểu trong một hội nghị năm 2015, rằng nghiên cứu khoa học về phân phối công bằng các tài sản chung như nước và năng lượng “không thể tách rời” khỏi một thông điệp nhấn mạnh đến việc xã hội hóa những tài sản căn bản này. Việc tiếp cận năng lượng và đặc biệt là nước thường được xem là yếu tố trọng tâm để hiểu các xung đột ở Đất Thánh.
Trong bài giảng nhân lễ phong hồng y, thượng phụ Pizzaballa bày tỏ lòng kính trọng của ngài với chức vụ Thánh Phêrô, đồng thời ngài thẳng thắn nhìn nhận những vấn đề hiện tại. Ngài nhấn mạnh đến việc Thánh Phêrô “khám phá tình yêu trong sự thất bại của chính mình” và kêu gọi các tín hữu, cùng với Thánh Phêrô nhìn lại Chúa Kitô”. Ngài nói, trong “những thời điểm mất phương hướng và bối rối lớn lao này, Giáo hội được mời gọi bắt đầu lại từ Chúa Kitô, Đấng là Thầy và là Chúa”.
Các nhà quan sát Giáo hội gọi ngài là “hiện đại”, ngài có quan điểm rất hợp thời về chức hồng y, tương tự quan điểm của Đức Phanxicô, cho rằng “hồng y của thời đại chúng ta không còn là hoàng tử của Giáo hội, nhưng là người phục vụ Giáo hội và dân Chúa”.
Hồng y cũng là người muốn tôn trọng truyền thống, nếu ít nhất Rôma cũng tôn trọng.
Linh mục Neuhaus nói: “Hồng y rất tỉ mỉ trong việc cử hành phụng vụ và không có vấn đề với thánh lễ truyền thống. Ngài cẩn thận tuân thủ các hướng dẫn của Tòa thánh.”
Tuy vậy, linh mục Neuhaus nghĩ rằng vấn đề này “khá gây tranh cãi” vì hồng y ở trong “sự đa dạng lớn lao của các nghi thức trong Giáo hội công giáo la-tinh, Byzantine, Maronite, Syria, Armenia”. Nhưng khi có nhu cầu về thánh lễ truyền thống, thường từ những người xa lạ thì hồng y có một số linh mục (mỗi giáo phận có vài tu sĩ) có thể cử hành thánh lễ truyền thống khi có nhu cầu.
Miễn cưỡng phải tham dự vào các tranh chấp công khai
Nhưng hồng y thượng phụ vẫn ít được biết đến, đặc biệt là suy nghĩ của ngài về các vấn đề đương đại, vì ngài thường miễn cưỡng tham dự vào các tranh chấp của Giáo hội về giáo lý, thần học và chính trị giáo hội.
Nhưng khi nói đến hòa bình, ngài có rất nhiều điều để nói. Ngài viết lời bạt cho một quyển sách mới có tựa đề Phanxicô Assisi: Một đời sống không ngơi nghỉ (Francis of Assisi, A Restless Life) của sư huynh dòng Phanxicô Massimo Fusarelli. Ngài nhấn mạnh đến sự cần thiết của một “điên rồ” thánh thiện để có được hòa bình, như Thánh Phanxicô Assisi đã gặp Quốc vương ở Đất Thánh năm 1219 trong thời Thập tự chinh.
Hồng y Pizzaballa nói: “Sứ mệnh của Thánh Phanxicô Assisi không giải quyết được vấn đề chính trị nào của thời đó, nhưng cho thấy một phương pháp gặp gỡ ngày nay vẫn còn phù hợp cho những xung đột ở Đất Thánh.”
Quyết tâm từ bỏ “một cái gì đó của riêng mình, một tầm nhìn, một quan điểm, một mong chờ đòi hỏi ‘can đảm và điên rồ’ và một con đường hoán cải”. Đó là “thay đổi cách suy nghĩ, giải phóng trái tim khỏi bạo lực, chinh phục và trả thù, vượt ra ngoài ranh giới sắc tộc, tôn giáo, bản sắc đã bị ghi khắc cứng nhắc trong ý thức của các nhóm người dân ở đây”.
Hồng y Pizzaballa nói, ngài mơ sự “điên rồ” như vậy giữa người kitô giáo sẽ tạo một khác biệt, nơi “người kia không phải là đối thủ, nhưng là anh em”.
Ngài nói thêm: “Với chúng tôi, căn tính kitô giáo không phải là thành lũy để bảo vệ, nhưng là ngôi nhà hiếu khách và là cánh cửa rộng mở dẫn đến mầu nhiệm Thiên Chúa và con người, nơi tất cả đều được chào đón.”
Ngài kết luận: “Vị thánh nghèo khổ ở Assisi tám thế kỷ trước đã cho chúng ta thấy, sự điên rồ này vẫn có thể xảy ra. Bây giờ điều này tùy thuộc chúng ta, để chúng ta quyết định xem liệu chúng ta có can đảm chọn sống theo sự điên rồ của Tin Mừng này hay không.”
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Nhà báo Edward Pentin là cộng tác viên cao cấp của hãng tin Register, nhà vatican học của EWTN News. Ông viết cho các báo khác như Newsweek, Newsmax, Zenit, The Catholic Herald và The Holy Land Review.
