Chúc phúc cho các cặp đồng tính, một cuộc nổi dậy chưa từng có
Việc Vatican công bố Fiducia supplicans cho phép các linh mục được chúc phúc cho các cặp đồng tính đã dấy lên làn sóng chỉ trích chưa từng có trong lịch sử đương đại của Giáo hội công giáo. Đến mức một số nhà quan sát nghĩ rằng sự hiệp nhất của Giáo hội có thể bị đe dọa.
la-croix.com, Matthieu Lasserre, 2023-12-26
Hồng y Fridolin Ambongo (giữa) trong thánh lễ Giáng sinh tại Nhà thờ Đức Bà Congo, Kinshasa ngày 24 tháng 12, ngài kêu gọi Giáo hội châu Phi cùng lên tiếng sau khi thu thập ý kiến của mọi người. PATRICK MEINHARDT / AFP
Các tranh luận gây kích động trong Giáo hội công giáo từ hơn một tuần nay sẽ tạm dừng để tổ chức các thánh lễ trong tuần Giáng sinh. Tuy nhiên, thỏa thuận ngưng tranh luận sẽ chỉ tồn tại trong thời gian ngắn. Ngày 18 tháng 12, tuyên bố Fiducia supplicans của Vatican cho phép chúc phúc cho các cặp đồng giới – bên ngoài khuôn khổ phụng vụ – đã gây sự phản đối kịch liệt trong một phần của thế giới công giáo.
Bài đọc thêm: Chúc lành cho các cặp đồng tính: những phản ứng tương phản của người công giáo
Ở châu Âu, phe bảo thủ của Giáo hội đã biểu lộ một cách ồn ào, bất chấp sự ủng hộ chung của các hội đồng giám mục ở Tây Âu. Đứng đầu là các giám mục Ba Lan và Ukraine, cũng như một số nhân vật nổi tiếng vì họ phản đối giáo hoàng. Phản ứng quan trọng nhất chắc chắn là của hồng y Đức Gerhard Müller, cựu bộ trưởng Bộ Giáo lý Đức tin – Bộ đã tuyên bố Fiducia supplicans. Ba ngày sau khi văn bản được công bố, hồng y Müller đã tố cáo: “Chúc phúc cho một thực tế trái ngược với tạo dựng không những không thể, mà còn là một báng bổ”. Theo ngài, một linh mục chúc phúc cho một cặp đồng tính sẽ phạm tội “phạm sự thánh”.
Các Giáo hội Phi châu từ chối
Nhưng chính ở Châu Phi là nơi xảy ra các phản ứng dữ dội nhất. Lần lượt, các hội đồng giám mục đã cấm các linh mục của họ: Zambia, Malawi, Nigeria, Rwanda, Cameroon, Cộng hòa Dân chủ Congo, Ghana… Và các giám mục khác cũng không cấm như Đảo Ngà đã yêu cầu các giáo sĩ và tín hữu chờ chỉ thị của chính quyền giáo hội địa phương.
Ở quy mô lục địa, hồng y Fridolin Ambongo, thành viên Hồng y đoàn chịu trách nhiệm giúp Đức Phanxicô trong các quyết định của ngài, hồng y là chủ tịch Hội nghị chuyên đề của các Hội đồng Giám mục châu Phi và Madagascar (Sceam) kêu gọi Giáo hội châu Phi đồng thanh lên tiếng sau khi thu thập ý kiến của mọi người. Tổng giám mục giáo phận Kinshasa giải thích khi ngài ấn định thời hạn trả lời là ngày 15 tháng 1: “Sự mơ hồ của tuyên bố về việc chúc phúc cho các “cặp” đồng tính – đã dẫn đến nhiều cách giải thích và thao túng – tạo nhiều bối rối cho các tín hữu.”
Bài đọc thêm: Tổng giám mục Hervé Giraud: “Đức Phanxicô muốn mang một ý nghĩa khác đến cho việc chúc lành”
Chính trong bối cảnh này, hồng y Víctor Manuel Fernández tác giả bản tuyên bố – công bố mà không có thông báo trước hoặc họp báo – đã phát biểu trên các phương tiện truyền thông ngày 23 và 24 tháng 12 để làm rõ tinh thần của văn bản. Ngài nói rõ trên phương tiện truyền thông Mỹ The Pillar: “Chính các cặp mới được chúc phúc. Sự kết hợp không được chúc phúc, vì những lý do được giải thích nhiều lần bằng lời tuyên bố về ý nghĩa thực sự của hôn nhân kitô giáo và quan hệ tình dục.” Nhưng ngài loại trừ “việc từ chối hoàn toàn tiến trình đã được các linh mục yêu cầu này”.
Qua các phương tiện truyền thông, hồng y Fernández đã chỉ trích một số giám mục châu Phi ủng hộ luật hình sự hóa các mối quan hệ giữa những người cùng giới tính: “Tôi hoàn toàn hiểu mối quan tâm của các giám mục ở một số quốc gia châu Phi hoặc châu Á, nơi mà những người có quan hệ đồng tính có thể bị tù. Đây là một xúc phạm đến phẩm giá con người, chắc chắn sẽ làm cho các giám mục đau khổ và thách thức quyền phụ tử của họ”.
Phép lành cho các cặp đồng tính: các lý do được Vatican cho phép
Sự phản đối chưa từng có
Trong quá khứ, một số văn bản hoặc hướng dẫn đã tạo phản ứng nơi một số giám mục ở các quốc gia, như trường hợp thông điệp Sự sống Con người, Humanae vitae năm 1968 ở Pháp và Bỉ. Nhưng theo nhà sử học và nhà báo Christophe Dickès, ngày nay các căng thẳng giữa các thành phần khác nhau của Giáo hội công giáo đã tạo thành một “cuộc khủng hoảng lớn”. Ông nhớ lại: “Trong lịch sử hiện đại của Giáo hội, đây là lần đầu tiên cả một lục địa đã từ chối rõ ràng việc áp dụng một văn bản của giáo hoàng. Có thể đã có sự tức giận và phản ứng dữ dội của giới truyền thông, nhưng không đến mức tương tự.”
Theo linh mục và thần học gia Canada Gilles Routhier thì sự phản đối của nhiều giám mục đã đặt vấn đề một cách thực tế về sự hiệp nhất của Giáo hội, bị giằng xé giữa một phương Tây ủng hộ những tiến bộ này, một châu Phi kiên quyết phản đối và các lục địa châu Á và châu Mỹ cho đến nay vẫn im lặng, họ không thống nhất về những vấn đề này. Ông giải thích: “Thực sự có nguy cơ là tiến tới một Giáo hội với nhiều tốc độ, và trong đó thẩm quyền của Đức Thánh Cha thấy mình bị suy yếu bởi một cuộc phản đối ồn ào trong bốn hoặc năm năm, ngay cả kể từ khi công bố tông huấn Niềm vui Tình yêu, Amoris Laetitia năm 2016.
Bài đọc thêm: Phép lành cho các cặp đồng tính: các lý do được Vatican cho phép
Nhà thần học giải thích: “Để duy trì sự hiệp thông, đối thoại là điều cần thiết”. Trong quá khứ, chúng ta đã thấy những thỏa hiệp về các vấn đề liên quan đến giáo lý hôn nhân, như việc phong chức phó tế cho các ông đã lập gia đình. Nhưng các nghị phụ của Vatican II đã quyết định cho phép điều đó mà không áp đặt nó và mỗi hội đồng giám mục đều tiến hành theo tốc độ riêng của mình. Chúng ta không nên áp đặt quan điểm của phương Tây lên mọi văn hóa và ngược lại.”
Hướng tới các thực hành khác biệt?
Sau đó, liệu chúng ta có thể hiện diện mỗi quốc gia có thể tiến lên theo tốc độ riêng của mình đã hiện diện trong tâm trí của giáo hoàng với tuyên bố Fiducia supplicans không? Hình thức của văn bản, không mang tính quy chuẩn, có thể gợi ý điều này. Ông Gilles Routhier phân tích: “Thật khó để nói nhưng có một điều chắc chắn: cũng như Đức Gioan Phaolô II trước ngài, Đức Phanxicô cảm thấy không còn có thể cai trị một Giáo hội thế giới giống như cách một giáo hoàng cai trị một Giáo hội châu Âu. Từ quan sát này, chúng ta phải thấy khả năng có những thực hành khác biệt trong sự hiệp thông, như trường hợp của các Giáo hội Đông phương.”
Theo nhà thần học, giải pháp này có thể giúp Giáo hội công giáo tránh khỏi cạm bẫy chia rẽ mà Cộng đồng anh giáo đã phải đối diện trong gần 20 năm. Vào đầu năm, một số giáo chủ anh giáo châu Phi đã bác bỏ quyền tối thượng của tổng giám mục Canterbury vì ngài đã cho phép chúc lành cho các cặp đồng tính.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Ghi chú của giám mục Marc Aillet về tuyên bố Fiducia supplicans
