“Laudate Deum”: các phản ứng trước lời kêu gọi của Đức Phanxicô
Ngày thứ tư 4 tháng 10, Đức Phanxicô công bố tông huấn Hãy ngợi khen Chúa, Laudate Deum về khí hậu, ngài gióng lên tiếng kêu báo động mới để mọi người không thờ ơ trước vấn đề này.
lacroix.com, Paul de Coustin, Vincent de Féligonde, Christophe Henning, Camille Richir và Malo Tresca, 2023-10-04
Ngày thứ tư Đức Phanxicô công bố Tông huấn về khí hậu Laudate Deum . ANDREAS SOLARO/AFP
1- “Thông điệp của ngài là quyển sách nhỏ chống lại những người hoài nghi”
Christophe Béchu, Bộ trưởng bộ Chuyển đổi Sinh thái và Liên kết Lãnh thổ, nước Pháp
“Tám năm sau Laudato si’, thông điệp đã tạo cú sốc lớn trước hội nghị COP21, một lần nữa, Đức Phanxicô lại đi đầu trong việc lên tiếng về cuộc khủng hoảng khí hậu. Tôi rất vui mừng. Những lời của giáo hoàng rất mạnh mẽ và rõ ràng: biến đổi khí hậu có nguồn gốc từ con người đe dọa sự hài hòa của sự sống trên Trái đất và buộc chúng ta phải hành động. Nếu ‘những điều kỳ diệu của tiến bộ’ đáng được ngưỡng mộ thì chúng cũng áp đặt trên chúng ta một đạo đức trách nhiệm.
Theo tôi, hệ sinh thái theo cái nhìn của giáo hoàng hoàn toàn tương hợp với hệ sinh thái của nước Pháp! Thông điệp của ngài là quyển sách nhỏ chống lại những người hoài nghi, những người mà ngài đấu tranh, kể cả chúng ta, kể cả những người trong Giáo hội công giáo. Sự rõ ràng và quyết tâm này là một hỗ trợ mạnh mẽ trong đấu tranh của Pháp ở cấp độ quốc tế nhằm giảm tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch và tăng các mục tiêu về khí hậu của chúng ta.
Thông qua tính phổ quát và sức mạnh của thông điệp, Laudate Deum là một văn bản có giá trị để tiếp cận với hội nghị COP28, với những tham vọng mới và thuyết phục các đối tác bất đắc dĩ nhất của chúng ta tiến về phía trước nhanh hơn và mạnh mẽ hơn. Pháp sẽ đi đầu trong cuộc chiến này.”
2- “Đó là tiếng kêu có thể lan truyền nhiều hơn Laudato si’”
Linh mục Dominique Lang, Dòng Mông Triệu, nhà báo của tờ báo Le Pèlerin (Người Hành hương), linh mục có trang blog “Giáo hội và Hệ sinh thái”
“Văn bản này thật đáng kinh ngạc! Rõ ràng và dễ tiếp cận với công chúng, tông huấn này là bản tóm tắt những suy nghĩ của ngài về sinh thái. Ngài đóng vai trò nguyên thủ quốc gia trong đóng góp mới cho cuộc tranh luận chính trị trước hội nghị COP28.
Laudate Deum vang lên như một tiếng kêu, một tiếng kêu rất mạnh huy động mọi người trước tình trạng khẩn cấp về khí hậu. Đó cũng là một cách để ngài nhắc lại những gì Laudato si’ nói cho những người chưa đọc văn bản huấn quyền này, nhưng cũng để lấy làm tiếc, 8 năm qua chúng ta đã không hành động tích cực trong khi tình hình tiếp tục suy thoái.
Ở đây, ngài nói với chúng ta về toàn cầu hóa từ bên dưới, về nghĩa vụ của xã hội dân sự trong việc thúc đẩy chính trị tiến lên. Tôi nghĩ , với tài liệu không phải là văn bản thần học vĩ đại, có thể lưu hành nhiều hơn Laudato si’, tạo động lực mới cho những người đã tham gia nhưng cũng buộc những người khác phải đối diện với thực tế.”
3- “Đức Giáo Hoàng sáng suốt hơn nhiều nhân vật chính trị”
Bà Marine Tondelier, Thư ký quốc gia Sinh thái-Xanh của châu Âu (Écologie-Les Verts)
“Về các vấn đề môi trường, tôi thấy ngài sáng suốt và can đảm hơn nhiều chính trị gia. Ngài hiểu rất sâu về vấn đề này, đặc biệt là về mối liên hệ không thể tách rời giữa công bằng xã hội và công bằng môi trường, cũng như những giới hạn của công nghệ để cứu sống sinh vật.
Nhiều chính trị gia làm chúng ta nghĩ, chúng ta có thể dựa vào tiến bộ và công nghệ một cách mù quáng để tiếp tục sống như trước đây, theo cùng một quỹ đạo. Đây là những ảo tưởng nguy hiểm vì chúng là cái cớ để chúng ta không thay đổi bất cứ điều gì.
Chẳng hạn, ngài quan tâm nhiều đến các nhà hoạt động môi trường hơn cả bộ trưởng Nội vụ Pháp. Ngày nay chúng ta có những người trẻ lo lắng về sinh thái, những người tuyệt vọng khi nhìn thấy thực tế khí hậu và xã hội chúng ta đang sống. Một số thực hiện những hành động mang tính biểu tượng, can đảm và bất bạo động. Nhưng họ thường bị biếm họa theo phản xạ của những vị gia trưởng và phản động. Đức Phanxicô hiểu và đối xử với những người trẻ này một cách tôn trọng hơn.”
4- “Laudate Deum thực sự có tác động như một huy động quân sự”
Ông Benoỵt Halgand, nhà hoạt động môi trường, người phát ngôn của tập thể Đấu tranh và Chiêm ngắm (Lutte et Contemplation)
“Tôi rất hứng khởi với văn bản này; theo tôi, sau Laudato si’, vẫn còn thiếu những lời của kitô giáo như thế này về chiều kích cấu trúc và chính trị của thách thức sinh thái. Đức Phanxicô nhấn mạnh đến nhu cầu thực sự về việc huy động xã hội dân sự. Chúng tôi thấy ngài đứng về phía những người có liên quan – dù các phương thức hành động có thể tạo chia rẽ – khi ngài nghĩ rằng hành động của các nhóm bị coi là “cực đoan hóa” sẽ lấp đầy khoảng trống trong xã hội (Laudate Deum, 58).
Với tư cách là các nhà hoạt động, chúng tôi sẽ dựa vào văn bản này – trong bối cảnh của EACOP (dự án dầu TotalEnergies ở Uganda và Tanzania). Đoạn 29 tạo tiếng vang lớn với chúng tôi, tố cáo các công ty sử dụng biện pháp tẩy xanh để tạo ảnh hưởng trên dư luận.
Nói rộng hơn, tôi muốn ngài kêu gọi rõ ràng hơn về việc huy động tập thể. Chắc chắn, ngài nhấn mạnh đến sự thiếu sót của các hành động cá nhân – đồng thời ngài nhắc lại các hành động này là cần thiết để bắt đầu có một thay đổi văn hóa. Tuy nhiên, theo tôi, lẽ ra ngài có thể làm nhiều hơn để thúc giục các tín hữu kitô cùng nhau tham gia vào cuộc đấu tranh sinh thái nhằm biến đổi các cơ cấu.”
5- “Sự khởi đầu là bắt buộc”
Tổng giám mục Pascal Wintzer giáo phận Poitiers
“Ngài lên tiếng làm chúng ta tỉnh mộng. Nhưng ngài không phải là người cam chịu hoặc thiếu ý chí. Chắc chắn ngài thất vọng vì không thấy thay đổi, nhưng cũng như Laudato si’, ngài bắt đầu bài viết bằng lời ngợi khen. Đúng, cần phải có một cú sốc điện, và thay vì cảm thấy tội lỗi hay nói đến chuyện suy sụp, ngài thích ngợi khen hơn. Ngài tin thái độ này có khả năng mang lại năng lượng.
Tháng trước ở Marseille, ngài đã thể hiện sứ mệnh của ngài: công giáo là phổ quát, ngài có cái nhìn rộng rãi và muốn tất cả chúng ta, người dân ở trên cùng một hành tinh, hiểu rằng cũng chính trên quy mô này mà chúng ta phải đặt mình vào vị trí của mình, dù hành động của chúng ta mang tính địa phương.
Điều này được hiểu, ít nhất là nhờ giáo hoàng: chính hoạt động của con người là nguyên nhân gây ra những rối loạn mà chúng ta phải gánh chịu, dù sao khi nào cũng có những người phải chịu đựng nhiều hơn người khác. Và đây là tin tốt: yếu tố con người mở ra khả năng hành động cho con người. Sẽ là ảo tưởng khi nghĩ rằng sự cứu giúp sẽ đến từ các kỹ thuật… Chính trong trái tim mình mà con người hiểu, quyết định và thay đổi.”
6- “Trong lý luận của Đức Phanxicô, thiếu khía cạnh kinh tế”
Ông François Asselin, Chủ tịch Liên đoàn các Công ty vừa và nhỏ (CPME)
“Khi tôi bắt đầu đọc tông huấn, tôi nghĩ: ‘Ồ, ngài đang thông báo cho chúng ta về ngày tận thế!’. Văn bản khá u ám. Nhưng thật ra ngài nhắc chúng ta, chúng ta không sống ngày tận thế, nhưng kết thúc của một thế giới nào đó.
Tôi rất ngạc nhiên khi thấy ngài hỗ trợ cho những người cấp tiến về khí hậu, họ muốn nhiều thứ từ con người hơn là từ thiên nhiên và xem sinh thái là một tôn giáo. Lý luận của ngài thiếu khía cạnh kinh tế: khi đứng đầu một công ty, dù quy mô của nó lớn hay nhỏ, chúng ta phải cân bằng chi thu để đảm bảo cho lợi ích chung, công ty sẽ tiếp tục tồn tại. Nhưng đôi khi không thể thực hiện điều này trong quá trình chuyển đổi sinh thái. Câu hỏi cơ bản là làm thế nào để kiếm sống mà không đẩy nhanh đến ngày tận thế. Chúng ta liên tục phải đối diện với những mệnh lệnh trái ngược nhau. Chúng ta không giải quyết được gì bằng cách đổ lỗi cho nhau.
Điều tôi thực sự thích là ngài nhắc chúng ta về hai xác tín của ngài: “tất cả phải đứng vững và không ai có thể tự mình cứu mình”. Với một thương gia như tôi, điều này thật quý giá: chúng ta không thể nói về sự biến đổi môi trường mà không gắn nó với hiệu quả kinh tế và xã hội. Đức Phanxicô ngỏ lời với những người có thiện chí. Và ngài tái khẳng định một nguyên tắc mà chúng ta yêu quý, phù hợp với suy nghĩ của Giáo hội: nguyên tắc bổ trợ. Chúng ta không thể làm được gì nếu không có nhân viên, nếu không có con người.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
