Thánh tích Thánh Têrêxa, niềm “an ủi thiêng liêng” của Đức Phanxicô
Linh mục François-Marie Léthel trước chân dung của Thánh Têrêxa Hài đồng Giêsu | © Cyprien Viet – I.MEDIA
cath.ch, Cyprien Viet, 2023-06-06
Thánh tích của Thánh Têrêxa đã được đưa đi khắp thế giới từ những năm 1990 và đã khơi dậy lòng sốt mến ngài. Thánh tích sẽ ở Rôma từ ngày 6 đến ngày 16 tháng 6 năm 2023 và đã được trưng ở buổi tiếp kiến chung ngày 7 tháng 6 tại Quảng trường Thánh Phêrô.
Đức Phanxicô trước thánh tích tại Quảng trường Thánh Phêrô ngày 7 tháng 6-2023.
Linh mục François-Marie Léthel, tu sĩ Dòng Cát Minh Nhặt phép là giáo sư thần học tín lý và tâm linh tại Học viện Teresianum, trường đại học của gia đình tâm linh của ngài ở Rôma. Chuyên gia về linh đạo Têrêxa, ngài được Đức Bênêđictô XVI mời giảng tĩnh tâm Mùa Chay cho Giáo triều Rôma năm 2011. Linh mục trả lời hãng tin I.Media nhân dịp thánh tích đến Rôma năm nay, năm kỷ niệm 150 năm ngày sinh và kỷ niệm 100 năm ngày ngài được phong chân phước.
Thánh tích của Thánh Têrêxa Lisiơ đã hành hương khắp thế giới, khơi dậy lòng sốt mến từ những năm 1990, sẽ dừng lại ở Rôma từ ngày 6 đến ngày 16 tháng 6 năm 2023.
Đặt trụ sở tại Russicum, trường đại học Dòng Tên Slavic, đặc biệt gồm các tu sĩ Nga và Ukraine, thánh tích đã du hành ở Phi Luật Tân và Đức, thánh tích có mặt tại Quảng trường Thánh Phêrô ngày thứ tư 7 tháng 6 trong buổi tiếp kiến chung hàng tuần của Đức Phanxicô. Ngày 14 tháng 11 năm 2007, thánh tích cũng đã có trong buổi tiếp kiến chung của Đức Bênêđictô XVI.
Xin cha cho biết ý nghĩa của việc đưa thánh tích về Rôma lần này là như thế nào?
Linh mục François-Marie Léthel. Cuộc hành hương các thánh tích được bắt đầu vào những năm 1990, trong bối cảnh chuẩn bị phong tiến sĩ Hội thánh cho Thánh Têrêxa. Chúng tôi có nhiều chứng từ về tác động này trên giáo dân: thánh tích như “thỏi nam châm” thu hút mọi người, trong những dịp đi hành hương thánh tích, nhiều người đã đi xưng tội, họ đến gần với Giáo hội.
Trong thời gian ở Rôma, thánh tích sẽ được đặt tại nhà thờ Thánh Antôn, ở viện Russicum và từ đó, thánh tích sẽ được đưa ra Quảng trường Thánh Phêrô trong ngày Đức Phanxicô có buổi tiếp kiến chung. Thánh tích cũng được đưa đến nhà thờ Thánh Lu-i người Pháp, đến viện Teresianum… Đây là những khoảnh khắc vui mừng, truyền giáo ở một thời mà Giáo hội đang trải qua các khó khăn, đặc biệt ở Rôma. Tôi nghĩ Thánh Têrêxa là một trong những vị thánh được yêu mến nhất thế giới, vượt ngoài mọi biên giới. Vì thế đây là thời điểm quan trọng, nhất là với Đức Phanxicô, thời điểm an ủi thiêng liêng cho ngài. Ngài rất yêu mến “Thánh Têrêxa nhỏ bé!”
Mối quan hệ của Đức Phanxicô với Thánh Têrêxa như thế nào? Ngài có mang tinh thần “con đường nhỏ” của Thánh Têrêxa trong cách ngài thực thi chức vụ không?
Gốc rễ thiêng liêng của Đức Phanxicô ăn sâu ở lòng mộ đạo bình dân của người Châu Mỹ Latinh, đặc biệt ngài hiểu rõ truyền thống “tuần cửu nhật hoa hồng” dính liền với linh đạo Thánh Têrêxa.
Chúng ta cần đọc lại một trong những bản văn hay nhất của Đức Phanxicô là tông huấn Vui mừng và Hân hoan, Gaudete et exsultate về ơn gọi nên thánh trong thế giới ngày nay. Ngài trích dẫn Thánh Têrêxa nhiều lần, đặc biệt là quan niệm “con đường nhỏ” về sự thánh thiện mà mọi người đều có thể áp dụng được, ngài phản đối “thuyết lạc giáo Pêlagiô không cần ơn Chúa”, tập trung vào nỗ lực anh hùng cá nhân, trong khi thánh thiện trước tiên đòi hỏi phải dành chỗ cho tính ưu việt của ân sủng.
Vì thế Thánh Têrêxa dạy con đường nên thánh mà mọi người có thể làm được, trong những điều nhỏ bé, bằng cách chấp nhận những yếu đuối của mình. Điều Thánh Têrêxa giảng dạy phù hợp tuyệt vời với lời dạy của Công đồng Vatican II. Hai chương quan trọng nhất của Hiến chế Tín lý về Hội thánh Lumen Gentium, chương 5 nói về ơn gọi phổ quát nên thánh trong mọi bậc sống, và chương 8 nói về sự thánh thiện được thể hiện trọn vẹn nơi Đức Maria, cùng với trực giác của Thánh Têrêxa về một sự thánh thiện mà mọi người đều có thể làm được, dù đó là bà mẹ gia đình hay một nữ tu, một linh mục. Với linh đạo của Thánh Têrêxa, ngay cả những người phạm tội nặng nhất cũng có thể nên thánh thiện: như Jacques Fesch, người bị kết án tử hình vì tội giết người và bị xử tử, nhưng có thể thành thánh như người trộm lành.
Tiến trình đồng nghị đã tạo một kích động nào đó trong Giáo hội, liệu di sản thiêng liêng của Thánh Têrêxa có thể giúp tập trung vào Chúa Giêsu không?
Tôi nghĩ chúng ta có thể xem Thánh Têrêxa là “thánh bổn mạng cho tính đồng nghị”. Ý tưởng của Đức Phanxicô là mở ra cho đối thoại, cho tự do phát biểu để mọi người có thể nói lên tiếng nói của mình. Nhưng sau đó nên cẩn thận vì mục đích là đặt trọng tâm vào Chúa Giêsu: Chúa Giêsu là trọng tâm, chứ không phải cải cách cơ cấu là trọng tâm.
Công đồng đã nói lên điều này: Giáo hội vừa thánh thiện vừa luôn được gọi để thanh tẩy. Thánh Têrêxa đã có nhiều trang viết rất hay về Giáo hội, hiền thê của Chúa Kitô. Và điều này bao gồm toàn thể Giáo hội, toàn thể nhân loại tương hợp với những gì Đức Phanxicô nói, khi ngài giải thích việc loan báo Tin Mừng không làm bằng cách chiêu dụ nhưng bằng thu hút, thu hút về Chúa Giêsu. Vì thế Thánh Têrêxa đã thu hút rất nhiều người theo ngài, và khi những người tham dự Thượng hội đồng biết ngài, ngài sẽ giúp chúng ta tập trung mọi thứ lại vào Chúa Giêsu.
Linh đạo của Thánh Têrêxa có làm cho những người trí thức nhất “bớt nghiêm khắc” hơn không?
Có, linh đạo của ngài có thể đồng hành với những người trí thức nhất khi họ đi tìm con đường để đến với Chúa Giêsu. Giáo hoàng thần học gia Bênêđictô XVI rất yêu mến Thánh Têrêxa nhỏ bé và thường lấy ngài làm gương mẫu cho các thần học gia. Trong bài giáo lý ngày 6 tháng 4 năm 2011, vài ngày sau tuần tĩnh tâm tôi giảng cho Giáo triều Rôma, ngài mời gọi mọi người lấy sự nhỏ bé của Thánh Têrêxa làm gương mẫu. Ngài nói, kiến thức yêu thương của Thánh Têrêxa về mầu nhiệm Chúa Giêsu không đối lập với hiểu biết về Chúa Giêsu vì Thánh Têrêxa rất tập trung vào Kinh thánh.
Đức Bênêđictô XVI là nhà trí thức lớn nhưng cũng là nhà thiêng liêng cao cả, ngài đánh giá cao đức khiêm nhường của Thánh Têrêxa. Ngài nhìn thấy giá trị thần học cao cả trong quyển sách Câu chuyện của một tâm hồn, đó là điều kỳ diệu thực sự mà Giáo hội luôn khuyến khích.
Giá trị gia đình đã được nêu cao trong ngày lễ phong thánh cho hai đấng thân sinh của Thánh Têrêxa. Đây có phải là niềm khích lệ cho các gia đình ngày nay không?
Thân sinh của Thánh Têrêxa đã được Đức Phanxicô phong thánh trong Thượng hội đồng về Gia đình. Còn chị Léonie, đơn sơ khiêm hèn nhất gia đình, với những khó khăn về tính cách, tâm lý, cũng đang trên đường nên thánh. Các nữ tu khác trong dòng Cát Minh tốt lành nhưng không có tiếng là thánh thiện nên sẽ không có tiến trình phong chân phước cho họ.
Chứng từ của Thánh Têrêxa về tuổi thơ ấu của ngài rất quan trọng cho ngày nay: ngài đặc biệt nói về tình yêu của cha mẹ, về tầm quan trọng của một đứa trẻ khi được cha mẹ yêu thương, về những tổn thương khi ngài mất mẹ lúc bốn tuổi.
Năm 10 tuổi, ngài bị bệnh tâm lý khi chị Pauline vào Dòng Carmel vì ngài xem chị Pauline như người mẹ thứ hai của mình. Lúc đó ngài bị suy sụp tinh thần rất nặng và được lành nhờ nụ cười của Mẹ Maria và với ân sủng của lễ Giáng sinh năm 1886, ngài mới được giải thoát khỏi chứng quá nhạy cảm và bắt đầu cái mà ngài gọi là “cuộc chạy đua của những người khổng lồ” cho đến cuối đời: tiến đến sự thánh thiện.
Têrêxa là vị thánh của mong manh. Ngày nay, với chiến tranh, đại dịch, thiên tai, chúng ta ngày càng cảm nhận rõ rệt sự mong manh của thân phận con người. Sự mong manh này, vốn tự nhiên làm chúng ta sợ, nhưng với Thánh Têrêxa, sự mong manh lại là ân sủng của ân sủng. Chấp nhận mong manh của chính mình mở ra con đường nên thánh, và cuối cùng đến với niềm vui đích thực.
100 năm sau ngày phong chân phước, chúng ta có tiếp tục khám phá những khía cạnh mới trong linh đạo của ngài không?
Têrêxa được đọc, được nghiên cứu không ngừng, được công nhận vượt ngoài biên giới của Giáo hội. Tôi đã có dịp đến Cairo, Ai-cập nơi chúng tôi có một vương cung thánh đường dành riêng cho Thánh Têrêxa, chủ yếu người công giáo chính thống và người hồi giáo lui tới thánh đường này. Thánh Têrêxa cũng có tác dụng kỳ diệu với người hồi giáo! Ngài được yêu mến cả ngoài thế giới công giáo.
Tính khiêm nhường và tình yêu của ngài được Unesco (Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc) công nhận là một hình ảnh quan trọng cho toàn nhân loại. Như thế có những cách tiếp cận lịch sử và văn học khác nhau, và các nhà thần học cũng nên xem xét khía cạnh này một cách nghiêm túc! Năm 1997, theo yêu cầu của Đức Gioan-Phaolô II, tôi đã làm việc cho Positio tiến hành hồ sơ phong tiến sĩ Hội thánh cho Thánh Têrêxa. Đó là một tài liệu dày gần 1000 trang để toàn thể Giáo Hội thấy Thánh Têrêxa xứng đáng là Tiến sĩ Hội thánh.
Thánh Têrêxa là thiên tài về trực giác: ngài không có những phát triển dày công như Thánh Tôma Aquinô, nhưng ngài có những trực giác thiêng liêng dựa trên Lời Chúa và Thánh Thể. Ngài mang đến một hiểu biết mới về lòng thương xót, đặc biệt là lời cầu nguyện cho “người con thiêng liêng đầu lòng” của mình, tội phạm Henri Pranzini khi ngài mới 14 tuổi. Đứng trước tình trạng tuyệt vọng nhất của một người bị kết án mà không ăn năn, ngài cầu nguyện hết mình để ông không bị xuống hỏa ngục…
Ngài phát triển một kinh nghiệm mới về lòng thương xót, khi khám phá ra con đường nhỏ bé này, con đường nên thánh cho tất cả mọi người, một nhận thức tích cực về sự mong manh. Thật ngạc nhiên khi thấy từ năm 1898, ấn bản đầu tiên Câu chuyện của một tâm hồn đã được xuất bản, nhưng phải đến năm 1956, ấn bản đích thực mới được phát hành từ các bản thảo. Và mãi đến năm 1992, toàn tác phẩm của ngài mới được xuất bản. Ngài đã có một tác động phi thường trên dân Chúa, Câu chuyện của một tâm hồn được phát hành qua nhiều ngôn ngữ.
Ở Rôma, tôi đã gặp các sinh viên từ khắp nơi trên thế giới, và tôi thấy với Thánh Têrêxa, họ không có vấn đề về hội nhập văn hóa: ngài đã hiện diện ở mọi nơi, ở mọi nền văn hóa, ở Châu Âu, Châu Phi, Châu Á, Châu Mỹ Latinh… Giống như Thánh Phanxicô Assisi, ngài chạm đến điều thiết yếu trong trái tim con người.
Ảnh hưởng truyền giáo của ngài vang vọng lời mời gọi của Đức Phanxicô, hãy ra khơi, đừng thu mình vào chính mình phải không?
Đúng, Đức Phanxicô thường chống cái mà ngài gọi là ‘Giáo hội tự quy chiếu’, ngài muốn một Giáo hội lấy Chúa Kitô làm trọng tâm: trọng tâm là Chúa Giêsu chứ không phải chúng ta.
Thánh Têrêxa được chọn làm bổn mạng của các sứ vụ truyền giáo. Chúng ta còn nhớ bối cảnh lịch sử của thế kỷ 19, đó là thời hoàng kim của thuyết vô thần, thời thuyết vô thần được cấu trúc bằng một hệ thống triết học với Karl Marx và triết gia Nietzsche. Và chính Thánh Têrêxa đã sống cuộc khủng hoảng khủng khiếp này như một thử thách “chống đức tin”, mà không mất đức tin, ngài xúc động viết trong một bản thảo: “Chúa Giêsu đã để tâm hồn tôi bị bóng tối sâu thẳm nhất xâm chiếm.” Vì thế ngài cảm thấy mình như người em của những người vô thần, những người mà ngài gọi là “anh chị em của tôi”. Ngài tin tưởng cầu nguyện cho họ.
Nhưng thế kỷ 19 cũng là thế kỷ truyền giáo lớn lao nhất với rất nhiều người tử đạo. Riêng tại Việt Nam, người ta nghĩ có đến 150.000 người tử đạo. Dòng Cát Minh Lisiơ là dòng truyền giáo có cơ sở ở Hà Nội và Sài Gòn, Thánh Têrêxa sẵn sàng vào Dòng Cát Minh Hà Nội nhưng vì sức khỏe không cho phép. Ngài có một đam mê cho công việc truyền giáo, trong lãnh vực truyền giáo, nước Pháp đóng một vai trò thiết yếu, cung cấp 3/4 số nhà truyền giáo trên thế giới: Giáo hội đã lấy lại sức sống phi thường sau Cách mạng Pháp.
Vào cuối đời, Thánh Têrêxa tiếp hai người anh em thiêng liêng: một chủng sinh sắp vào Dòng các Linh mục Trắng, Thừa Sai Phi Châu, và một linh mục trẻ thuộc Thừa Sai Hải Ngoại Paris đi truyền giáo ở Viễn Đông, vùng có nhiều người tử đạo. Ngài đã viết cho họ những bức thư tuyệt vời thể hiện tất cả tinh thần truyền giáo của ngài.
Trong số nhiều chứng từ, chúng ta có chứng từ của giám mục Charlebois, giám mục truyền giáo ở vùng Viễn Bắc Canada, linh mục đã chứng kiến những phép lạ liên quan đến việc cầu bàu cùng Thánh Têrêxa trong việc truyền giáo cho người Eskimo. Giám mục là một trong những giám mục truyền giáo trong những năm 1920 đã xin giáo hoàng tuyên bố Thánh Têrêxa là thánh bổn mạng cho các sứ mệnh truyền giáo vì họ thấy Thánh Têrêxa đã mang lại những kết quả phi thường.
Làm thế nào mà linh đạo của ngài đã dần dần mở rộng ra ngoài các bức tường của dòng Cát Minh?
Dòng Cát Minh có ba tiến sĩ vĩ đại: Thánh Têrêxa Avila, Thánh Gioan thánh giá và Thánh Têrêxa Lisiơ, những người biết cách nói lên thông điệp của họ mà không phản bội nó. Sau đó chân phước dòng Cát Minh Marie-Eugene Hài Đồng Giêsu đã giúp linh đạo Thánh Têrêxa được nhiều người biết đến. Đức Phanxicô đánh giá rất cao kiệt tác Tôi muốn thấy Chúa (Je veux voir Dieu) của chân phước mà ngài đã đọc nhiều lần và ngài đã tặng cho các lãnh đạo Giáo triều trong dịp chúc mừng lễ Giáng sinh năm 2017.
Chân phước đã thành lập Tu hội Notre-Dame-de-Vie, một tu hội cao cả của những người thánh hiến, sống trong thế giới thế tục mà vẫn hoàn toàn đảm nhận đời sống thiêng liêng của Dòng Cát Minh, với hai giờ cầu nguyện mỗi ngày. Chân phước Marie-Eugène xem Thánh Têrêxa là nhân vật vĩ đại, nhưng các nữ tu Dòng Cát Minh lại không xem Thánh Têrêxa là nhà thần bí phi thường, họ không cảm nhận được chiều sâu của ngài. Ngay cả trước khi được phong chân phước, linh mục Marie-Eugène đã thấy Thánh Têrêxa là người thiên tài về đời sống thần bí, người cua đức tin, đức cậy, đức mến ở cao độ.
Linh đạo của Thánh Têrêxa có thể mang lại cơ hội để phục hồi, mang lại ý nghĩa cho một thế giới đang bị khủng hoảng ơn gọi và tình trạng khó định hướng của người trẻ không?
Tôi đã sống hơn 40 năm ở Rôma và tôi đã làm việc 25 năm ở đây trong ngành đào tạo giới trẻ, và tôi có thể nói, 90% học sinh chúng tôi nhận được ơn gọi của họ từ Thánh Têrêxa Hài đồng Giêsu. Chúng tôi quan sát điểm này ở nhiều nơi, ở Châu Mỹ Latinh, ở Ấn Độ… Linh đạo này thực sự thu hút các tu sĩ nhưng cũng thu hút giáo dân, nhất là các cặp vợ chồng trẻ. Trong thế giới ồn ào, hời hợt ngày nay, có một nhu cầu khao khát nội tâm, khao khát một tình yêu đích thực và Thánh Têrêxa có thể giúp chúng ta tìm thấy một chút không gian tĩnh lặng và chiêm nghiệm để trở về với đời sống nội tâm.
Marta An Nguyễn dịch
Các thánh tích của Thánh Têrêxa Hài đồng Giêsu được trưng bày trong buổi tiếp kiến chung
