12 ngày đánh dấu năm 2022 tại Vatican
cath.ch, I. Media, 2022-12-13
Năm 2022, đánh dấu năm Đức Phanxicô có vấn đề sức khỏe, ngài phải ngồi xe lăn một thời gian | © KEYSTONE/Mondadori Portfolio/Grzegorz Galazka
Chiến tranh ở Ukraine, lo ngại cho sức khỏe của Đức Phanxicô, chia rẽ và các vụ tai tiếng trong Giáo hội… Vatican đã bị ảnh hưởng bởi nhiều cuộc khủng hoảng trong năm 2022 đầy biến động.
Hãng tin I. Media chọn 12 ngày quan trọng trong năm 2022 của Tòa Thánh.
20 tháng 1: một báo cáo về Đức Bênêđictô XVI
Khởi đầu năm 2022 là việc thẩm vấn giáo hoàng danh dự về việc quản lý các vụ lạm dụng tình dục của bốn linh mục khi ngài còn là tổng giám mục giáo phận Munich, từ năm 1977 đến năm 1982. Đức Bênêđictô XVI đã bác bỏ từng điểm một trong một Tài liệu dài 82 trang có thể tham khảo trong các phụ lục của báo cáo.
Ba tuần sau, trong một bức thư, ngài bày tỏ “sự xấu hổ sâu sắc, nỗi buồn sâu đậm và chân thành xin các nạn nhân tha thứ nhưng phủ nhận ngài nói dối khi báo cáo. Ngài cám ơn Đức Phanxicô và người thân đã hỗ trợ”. Ngài viết: “Là kitô hữu mang lại cho tôi kiến thức, và hơn thế nữa, tình bạn với người quan tòa đời tôi, giúp tôi tự tin bước qua cánh cửa tăm tối của cái chết.”
25 tháng 2: Đức Phanxicô đến sứ quán Nga
Đây là hành động chưa từng có: một ngày sau khi Nga xâm chiếm Ukraine, Đức Phanxicô đến sứ quán Nga. Ngày 25 tháng 2, ngài đến sứ quán Nga tại Tòa thánh để xin gặp đại sứ trong vòng nửa giờ. Sau này ngài kể lại: “Đó là quyết định sau một đêm suy nghĩ đến Ukraine”, ngài mong muốn làm một cái gì có thể còn làm được “để không còn một cái chết nào nữa ở Ukraine”.
Chiến tranh ở Ukraine, Novoselivka, | Oleksandr Ratushniak / UNDP Ukraina CC-BY-SA-2.0
Động thái chưa từng có này đánh dấu cử chỉ đầu tiên trong một chuỗi dài những lời kêu gọi hòa bình, nói lên mong muốn Tòa thánh trở thành trung gian hòa giải khả dĩ trong cuộc khủng hoảng.
19 tháng 3: Vatican công bố hiến chế mới của Giáo triều
Không báo trước và trước sự ngạc nhiên của mọi người, Đức Phanxicô quyết định công bố hiến pháp mới của Giáo triều Rôma vào ngày lễ Thánh Giuse. Kết quả của chín năm làm việc, văn bản dài 54 trang có tên Praedicate Evangelium “Loan Báo Tin Mừng” thay thế hiến chế Pastor Bonus, do Đức Gioan Phaolô II ban hành năm 1988.
Một phần quan trọng của nội dung đã được biết đến, giáo hoàng đã tiến hành tái cấu trúc trong những năm qua. Do đó, việc sáp nhập một số cơ quan thành “siêu bộ” – bộ Truyền thông năm 2015, bộ Giáo dân, Gia đình và Sự sống năm 2016 hoặc bộ Phát triển Nhân bản Toàn diện năm 2017 – đã được ghi nhận. Một trong những quyết định mạnh của Đức Phanxicô là ngài đích thân lãnh đạo Bộ Truyền giáo mới, ngài muốn mang đến cho toàn thể Giáo triều và cho thế giới một động lực truyền giáo.
Mang lại nhiều không gian hơn cho giáo dân, hiến chế Praedicate Evangelium quy định tất cả các giáo sĩ làm việc ở giáo triều với nhiệm kỳ 5 năm, có thể gia hạn một lần. Một cuộc cách mạng nhằm ngăn chặn chủ nghĩa giáo sĩ hoặc tạo ra các trung tâm quyền lực ở Vatican. Nhưng trên thực tế, sáu tháng sau khi ban hành hiến chế, việc áp dụng nguyên tắc nhiệm kỳ 5 năm vẫn chưa rõ ràng.
Ngày 3 tháng 4: từ hang đá Thánh Phaolô ở Malta, Đức Phanxicô cầu nguyện cho người di cư
Với chuyến tông du đầu tiên trong năm bên ngoài nước Ý, Đức Phanxicô đến hòn đảo nhỏ Malta. Theo bước chân của Đức Gioan Phaolô II và Đức Bênêđictô XVI đã đến đây năm 1990 và 2010, nơi Thánh Phaolô đã ẩn trú khi bị đắm tàu, và bây giờ Đức Phanxicô đến đó để cầu nguyện cho người di cư ngày nay. Ngài đến trung tâm kitô giáo dành cho người tị nạn ở Hal-Far, phía nam Malta, để gặp gỡ 200 người di cư ở đó. Sau chuyến đi 9năm trước đến Lampedusa, thêm một lần nữa, ngài cảnh báo nhân loại về nguy cơ của một “nền văn minh bị đắm” trước cuộc khủng hoảng di cư.
3 tháng 5: Đức Cha Phanxicô chỉ trích thượng phụ Kyrill và cho biết ngài muốn đến Matxcova
“Putin không dừng lại, tôi muốn gặp ông ấy ở Matxcova”. Đó là tiêu đề của cuộc phỏng vấn sốc của Đức Phanxicô với báo Corriere della Sera ngày 3 tháng 5. Trên nhật báo Ý, Đức Phanxicô lấy làm tiếc, Vladimir Putin không trả lời về đề nghị xin gặp của ngài. Ngài đặt câu hỏi về động cơ của tổng thống Nga khi tiến hành cuộc chiến tàn bạo như vậy, và tự hỏi liệu “sự tức giận” của Maxcova có vì thái độ đáng ngờ của NATO hay không.
“Giáo hội không nên dùng ngôn ngữ chính trị, nhưng phải dùng ngôn ngữ của Chúa Giêsu”, Đức Phanxicô và thượng phụ Kyrill đều đồng ý | © Truyền thông Vatican
Qua lời lẽ rất bất thường, Đức Phanxicô cảnh báo thượng phụ Kyrill, người đứng đầu Giáo hội chính thống Nga đừng là “người giúp lễ của Putin”. Sau khi nối lại quan hệ lịch sử giữa Matxcova và Rôma năm 2016 với cuộc gặp giữa hai người ở Cuba, cuộc chiến ở Ukraine tạo một khủng hoảng trong quan hệ giữa Giáo hội chính thống Nga và Giáo hội công giáo. Hai kế hoạch dự định giữa Đức Phanxicô và thượng phụ Kyrill ở Giêrusalem và ở Kazakhstan bị thất bại trong năm.
5 tháng 5: Lần đầu tiên Đức Phanxicô ngồi xe lăn
Lần đầu tiên Đức Phanxicô ngồi xe lăn ở Hội trường Phalô VI trong buổi tiếp kiến với các nữ tu. Bị đau đầu gối phải, ngài bị “nứt xương nhẹ”, buộc phải bơm dịch vào đầu gối và trị liệu vận động. Nhưng cơn đau buộc ngài phải hủy bỏ một số sự kiện trong năm và phải dùng xe lăn trong các chuyến đi đến Canada cuối tháng 7, Kazakhstan giữa tháng 9 và Bahrain đầu tháng 11. Việc ngài ngưng chuyến tông du Cộng hòa Dân chủ Congo và Nam Sudan vào đầu mùa hè làm dấy lên tin đồn ngài sẽ từ chức vì lý do sức khỏe.
15 tháng 5: Đức Phanxicô phong thánh cho Charles de Foucauld và chín chân phước khác
Dưới cái nắng chói chang, 45.000 giáo dân từ khắp nơi trên thế giới về dự lễ phong thánh đầu tiên được Giáo hội công giáo cử hành sau đại dịch Covid-19 năm 2019. Trong dịp này, ngài tuyên thánh mười vị thánh mới, trong đó có Thánh Marie Rivier người Pháp, César de Bus và Charles de Foucauld, vị thánh ngài đặc biệt yêu quý. Được Đức Bênêđictô XVI phong chân phước năm 2005, tinh thần của Charles de Foucauld truyền cảm hứng cho Đức Phanxicô, đặc biệt trong thông điệp Fratelli tutti (2020) của ngài. Ban đầu Charles de Foucauld sống cuộc sống phóng đãng, sau đó ngài sống đời sống đức tin và truyền bá phúc âm bằng gương giữa người Tuaregs ở sa mạc Algérie vào đầu thế kỷ 20.
25 tháng 7: tại Canada, Đức Phanxicô xin lỗi người bản xứ
Đó là chuyến đi “sám hối”, Đức Phanxicô giữ lời hứa đến Canada cuối tháng 7 dù đầu gối của ngài còn đau. Một chuyến đi được các cộng đồng bản địa mong chờ, họ hy vọng Giáo hội xin lỗi vì những ngược đãi trong các trường nội trú được giao phó cho các dòng công giáo từ năm 1831 đến năm 1996. Trước hết Đức Phanxicô cầu nguyện ở Nghĩa trang Ermineskin, nơi có thể có hài cốt của các em bé thổ dân.
Đức Phanxicô xin tha thứ cho các hành động của Giáo hội công giáo ở Canada với người bản địa | Ảnh: Đức Phanxicô nói chuyện với một đại diện của người Inuit ở Iqaluit, ngày 29 tháng 7 năm 2022, © Nathan Denette/The Canadian Press qua AP/Keystone
Trong chuyến đi Canada, ngài xin được tha thứ “vì tội ác mà nhiều tín hữu kitô đã phạm phải với người dân bản địa”.
27 tháng 8: Đức Phanxicô mở công nghị phong 20 tân hồng y và họp hồng y đoàn
Công nghị bất thường cuối tháng 8 tại Vatican với việc phong 20 tân hồng y. Trong số này có 16 hồng y dưới 80 tuổi, họ sẽ là những người sẽ bầu chọn giáo hoàng khi có mật nghị – một trong số các tân hồng y, hồng y người Ghana Richard Baawobr qua đời vài tuần sau tại Rôma vì bệnh. Việc phong các tân hồng y củng cố sự có mặt của các hồng y châu Á, với sáu cử tri mới, nâng tỷ lệ của họ trong hồng y đoàn lên 16% – so với 9% năm 2013. Nếu châu Âu giữ được nhóm hồng y lớn nhất với 42% cử tri nhưng châu Âu mất 10 người kể từ năm 2013.
Hai ngày sau công nghị, Đức Phanxicô họp các hồng y trong hai ngày, làm việc sau những cánh cửa đóng kín để suy nghĩ về việc thực hiện hiến chế mới của Giáo triều. Một số hồng y nói đây như một bầu khí trước mật nghị.
27 tháng 10: công bố tóm tắt giai đoạn cấp giáo phận của thượng hội đồng về tương lai Giáo hội
Một năm sau khi Thượng Hội đồng về Tương lai Giáo hội khai mạc, Vatican công bố Tài liệu Làm việc cho Giai đoạn Lục địa. Được phát triển nhờ 112 tổng hợp của các Hội đồng Giám mục – trong số 114 – văn bản dài 46 trang là khuôn khổ cho giai đoạn lục địa của quá trình chưa từng có, nhằm làm cho Giáo hội trở nên truyền giáo hơn, tham gia và chào đón hơn, ít tập trung hóa và giáo sĩ hơn.
Con đường đồng nghị của Đức muốn thay đổi luân lý tình dục của Giáo hội | ảnh: giám mục Georg Bätzing, Chủ tịch Hội đồng Giám mục Đức gặp những người biểu tình ủng hộ LGBT tại Frankfurt, ngày 3 tháng 2 năm 2022 © KEYSTONE/DPA/Sebastian Gollnow
Vị trí của phụ nữ và giới trẻ trong Giáo hội, đau khổ của các linh mục, các cuộc tranh luận xung quanh phụng vụ hoặc các tình huống nhạy cảm trong đời sống của các Giáo hội địa phương – tái hôn ly dị, đa thê, LGBT, lạm dụng, v.v. -, văn bản không tránh khỏi những khó khăn nhưng chưa đưa ra được câu trả lời. Các hội đồng lục địa gom lại trước khi đưa bản sao của họ cho giai đoạn Rôma của thượng hội đồng có thể bắt đầu vào tháng 10 năm 2023.
4 tháng 11: tại Bahrain, Đức Phanxicô ca tụng lòng can đảm của thượng giáo sĩ của Viện hồi giáo Al-Azhar
Trong chuyến tông du thứ tư trong năm, Đức Phanxicô đã đến Bahrain để tham dự một diễn đàn vì hòa bình và đối thoại giữa Đông và Tây. Cơ hội để ngài gặp “người anh em” của ngài là giáo sĩ Ahmed al-Tayyeb, người đã cùng ký với ngài năm 2019 tại Abu Dhabi một tuyên bố lịch sử ủng hộ tình anh em của con người. Trong thời gian ở vương quốc Sunni nhỏ bé, ngài cám ơn giáo sĩ vĩ đại của Viện Al-Azhar vì đã kêu gọi “người anh em Shiite” của ông bắt đầu “cuộc đối thoại cho tình huynh đệ hồi giáo”. Ngài tuyên bố: “Hôm nay anh thật dũng cảm khi nói về cuộc đối thoại giữa những người hồi giáo.”
18 tháng 11: trao đổi gay gắt giữa Giáo triều và các giám mục Đức
Vatican là nơi diễn ra cuộc đối đầu rất gay gắt giữa các giám mục Đức và những người đứng đầu Giáo triều. Về vấn đề: những thôi thúc cải cách của Giáo hội công giáo ở Đức. Trong một cuộc họp kín, bộ trưởng Bộ Giám mục, hồng y Marc Ouellet, đã đưa ra nguy cơ về một “sự ly giáo tiềm tàng” được thấy trong một số đề xuất từ đường lối đồng nghị của Đức năm 2019 để đối phó đặc biệt với cuộc khủng hoảng lạm dụng. Trong tầm nhắm của hồng y Ouellet: các đề xuất nhằm bãi bỏ luật độc thân bắt buộc đối với linh mục, phong chức cho phụ nữ hay sửa đổi luân lý tính dục và học thuyết của Giáo hội về đồng tính.
Một việc chưa từng có, bài phát biểu của ngài cũng như của bộ trưởng Bộ Tín Lý và của của giám mục Georg Bätzing chủ tịch hội đồng giám mục Đức đã được Vatican công bố.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Bài đọc thêm: Mười lăm nhân vật của Giáo hội đánh dấu năm 2022
