Cách một nhà hoạt động trẻ giúp Đức Phanxicô chống lại biến đổi khí hậu 3-4
newyorker.com, David Owen, 2021-02-01
David Owen là chủ bút của báo The New Yorker từ năm 1991
Cô Molly Burhans mong Giáo hội công giáo dùng tài sản, các nông trại, rừng, giếng dầu và hàng triệu mẫu đất của mình một cách tốt hơn. Nhưng, trước tiên, cô phải làm bản đồ cho vùng đất đai này.
Theo cô Burhans, vai trò của người vẽ bản đồ không chỉ là phân tích dữ liệu, “đó cũng là một cách kể chuyện”. Ảnh của Isabel Magowan, The New Yorker
Văn phòng thực sự đầu tiên của GoodLands là một căn phòng nhỏ trên tầng hai của một tòa nhà hai tầng ở New Haven, nhìn ra sông Quinnipiac. Tôi đã gặp Burhans ở đó hơn một năm trước. Cô mặc chiếc váy nâu dài đến đầu gối, áo sơ mi cài cúc ở cổ, và chiếc áo len màu xám, tất cả đều mua ở cửa hàng bán áo quần cũ. Văn phòng có một bàn làm việc, một dãy tủ tài liệu và một chiếc ghế dài, trên đó đôi khi Burhans đã ngủ qua đêm vì khuya và cô không muốn đạp xe về nhà, bên kia bờ sông. Một túi hàng bằng giấy màu nâu để trên sàn bên cạnh chiếc ghế dài đựng bộ đồ ngủ của cô. Trên bức tường, phía trên bàn làm việc là bản sao bản đồ hoàn chỉnh đầu tiên mà GoodLands làm về các yếu tố thẩm quyền của Giáo hội được in trên tấm bọc nhựa lớn, chủ yếu được chia theo các hội đồng giám mục, tỉnh bang, giáo phận và giáo xứ. Cô nói: “Chưa ai lập bản đồ này trước đây. Và một trong những điều chúng ta có thể thấy là các ranh giới giáo hội không phải lúc nào cũng phù hợp với các ranh giới địa chính trị hiện đại. Ví dụ như Giáo phận Seoul, trải dài qua biên giới giữa Bắc và Nam Triều Tiên”.
Ngay từ đầu, Burhans đã có một sự gián đoạn lớn khi một người quen thuộc với công việc của cô tại Conway mô tả dự án thụ phấn của cô cho Jack và Laura Dangermond, những người sáng lập và chủ sở hữu của công ty Esri, nhà xuất bản ArcMap.Mới đầu, Burhans có đột phá lớn khi có người biết những gì cô làm được ở Conway đã giới thiệu dự án thụ phấn của cô với Jack và Laura Dangermond, những nhà sáng lập và chủ của Esri. Lần đầu tiên ông Jack Dangermond khám phá phần mềm lập bản đồ máy tính là năm 1968, trong một phòng nghiên cứu ở Harvard. Ba năm sau, ông và bà Laura bắt đầu lập công ty Esri với một khoản vay nhỏ từ mẹ của Jack. Ngày nay, công ty của họ có bốn ngàn năm trăm nhân viên trên toàn thế giới và có doanh thu hàng năm ước tính hơn một tỷ đô la.
Dangermonds đã mời cô Burhans đến trụ sở chính của công ty Esri, ở Redlands, California, để giải thích công việc mà cô đang làm với chương trình của họ. Vào cuối cuộc họp, họ đưa cho cô phiên bản doanh nghiệp của phần mềm tinh vi nhất của họ – một sự nhẹ nhõm lớn cho Burhans, vì giấy phép sinh viên của cô ấy đã hết hạn vài ngày trước đó. Họ tặng cô một học bổng không giới hạn, gồm quyền truy cập không giới hạn vào các cơ sở và nhân viên của công ty, cũng như cho cô một căn hộ trong tòa nhà họ làm chủ gần đó. Sau đó cô Burhans làm việc bốn tháng ở Phòng thí nghiệm Nguyên mẫu của công ty Esri. Các kỹ sư của công ty đã giúp cô điều chỉnh phần mềm, mở rộng cơ sở dữ liệu và lập kế hoạch cơ sở hạ tầng chi tiết.
Mặc dù vậy, cô Burhans nói với tôi, ba năm đầu tiên khi thành lập GoodLands, cô đã “ăn đậu và khóc”. Gần như tất cả công việc cô làm, kể cả vài dự án cho Vatican, đều là công việc tình nguyện, dù cô có nhận những khoản trợ cấp nhỏ từ các tổ chức thân hữu với công giáo, cô hiếm khi có đủ tiền để trả lương cho một phụ tá dù chỉ làm bán thời gian. Mãi đến năm 2016, lần đầu tiên cô mới thuê được một thực tập sinh được trả lương: anh Sasha Trubetskoy, chuyên ngành thống kê tại Đại học Chicago mà cô tìm thấy trên Wikipedia. Anh Trubetskoy đã làm một bản đồ đơn giản về các tỉnh bang của Giáo hội, anh dùng chương trình chỉnh sửa hình ảnh mã nguồn mở GIMP. Anh nói với tôi: “Các tỉnh bang của Giáo hội dường như là dấu tích cuối cùng của cơ cấu hành chính thời Đế chế la mã và tôi ngạc nhiên thấy Giáo hội công giáo đã không lập bản đồ cho chúng”. Đa số các ranh giới của Trubetskoy là gần đúng, nhưng anh đã thu thập thông tin mà Burhans không thấy ở đâu khác. (Trubetskoy hiện là nhà khoa học dữ liệu tự do. Các dự án khoa học gần đây của anh là bản đồ hệ thống đường xá của Gaule và của Nhật thời trung cổ.)
Vào cuối năm 2016, cô Burhans bất ngờ có được một mảnh ghép còn thiếu đáng kể khi cô đang làm việc không lương để lập bản đồ tài sản và các chi nhánh phụ của một cộng đồng toàn cầu gồm các tổ chức công giáo. Trong chuyến thăm một trong những địa điểm của tổ chức, cô nói với một vài linh mục về kế hoạch dài hạn của cô – sau bữa ăn tối bên ly cognac – một trong các linh mục cáo lỗi, cha về phòng và trở lại với một chồng tài liệu in lại các ranh giới giáo phận ở Trung Quốc, nơi cha đã đi truyền giáo ở đó. Một trong những nguồn hữu ích nhất ban đầu của cô là David Cheney, một chuyên gia Thông tin Kỹ thuật của Sở Thuế vụ, người đã dành hơn hai mươi năm để thu thập, lập danh mục và số hóa tất cả thông tin ông có thể có về Giáo hội công giáo trên toàn thế giới. Cơ sở dữ liệu của ông gồm số liệu thống kê về các giáo phận riêng lẻ cũng như tên, chức vụ và ngày sinh của các giám mục, hồng y và các nhân sự khác của Giáo hội. Burhans đã kết hợp tất cả.
Vài tuần sau khi cô Burhans và tôi gặp nhau tại văn phòng GoodLands, tôi đến thăm cô ở căn hộ của cô, một studio ở tầng hầm trong một tòa nhà cũ ở khu dân cư có nhà thờ công giáo Ba Lan. Cô gọi căn hộ là cái hố hobbit của mình (Người hobbit trong bộ phim sử thi anh hùng The Hobbit). Tôi vào bằng lối nhà bếp, căn bếp nhỏ với nồi niêu nhỏ ở một bên, móc treo áo và đôi ván trượt tuyết ở bên kia. Có lò sưởi ở phía xa căn phòng chính, dựa vào một bức tường khác là chiếc giường đơn với cây thánh giá nghệ thuật dân gian sơn màu rực rỡ treo trên tường đầu giường.
Trên máy tính xách tay, cô cho tôi xem bản đồ “cơ sở hạ tầng xanh của Hoa Kỳ” có độ phân giải cao mà các kỹ sư của công ty Esri làm. Bản đồ có một lượng lớn dữ liệu: địa hình, đất ngập nước, rừng, nông nghiệp, sự phát triển của con người – tất cả đều có thể xem chi tiết bằng cách phóng to và nhấp chuột. Cô Burhans đã thêm dữ liệu của riêng cô về các khu đất công giáo, bằng cách đưa các ranh giới lên hàng đầu và thu hẹp trọng tâm, cô cho tôi xem những lô đất cụ thể thuộc sở hữu của Giáo hội không xa nơi chúng tôi đang ngồi, những thứ sẽ đặc biệt có giá trị trong bất kỳ nỗ lực bảo tồn lưu vực, môi trường sống, hành lang di cư hoặc các tài sản môi trường khác. Cô nói, nếu các nhà lãnh đạo Giáo hội hiểu những gì họ kiểm soát, họ có thể cộng tác với các thành phố, cơ quan chính phủ, các tổ chức Phi Chính Phủ về môi trường và những người khác, ngoài bất kỳ nỗ lực nào mà họ có thể tự thực hiện. Cô nói: “Vai trò của người vẽ bản đồ không chỉ là phân tích dữ liệu. Đó cũng là một cách kể chuyện”.
Burhans đã sử dụng G.I.S. trong các dự án công giáo không liên quan đến môi trường. Công việc được trả lương đầu tiên của GoodLands là “phân tích mức độ phù hợp với trường học” cho Tổ chức Giáo dục Công giáo. Cô nói: “Dự án đó không liên quan gì đến sinh thái, nhưng sứ mệnh là một nhiệm vụ tốt, và họ sẵn sàng trả tiền cho chúng tôi”. Khoản phí này giúp cô thuê các nhà thầu, những người đã giúp cô sử dụng phần mềm Esri để lập bản đồ và phân tích mức thu nhập, chất lượng trường công lập, sự tiến triển về mặt nhân khẩu học, và các yếu tố khác ảnh hưởng đến khả năng tồn tại của các trường công giáo độc lập ở những nơi cụ thể. “Chúng tôi có thể cho họ thấy những điều như, nếu trường học công giáo này đóng cửa, sẽ có nhiều trẻ em trong khu vực phải đi học ở các trường công hoàn toàn không có hiệu năng, và nếu chúng ta bắt đầu một trường học ở đây, chúng ta sẽ phục vụ rất nhiều gia đình mới không có lựa chọn khác.” Tổ chức bắt đầu với khách hàng cũ và trong một thời gian, cô nói: “Tôi có thể ăn đậu hữu cơ”.
Năm 2017, GoodLands lập bản đồ các vụ lạm dụng liên quan đến các linh mục công giáo, sử dụng dữ liệu do tổ chức Trách nhiệm giải trình của Tòa giám mục (Bishop Accountability) thu thập. Trong lịch sử, những kẻ bị cáo buộc lạm dụng được Giáo hội thuyên chuyển đi nơi khác, có khi giao cho họ nhiệm vụ giảng dạy ở các trường tiểu học. Cô Burhans nói: “Vẫn thường xảy ra trường hợp một linh mục bị buộc tội và sau đó, thay vì giao cho nhà cầm quyền, giáo phận chuyển linh mục này đến một giáo phận khác – và thường thì giáo phận mới nằm trong khu vực truyền giáo”. Cô nói, những vụ thuyên chuyển này giống như đại dịch vi-rút, chúng ta có thể chống lại một phần nhờ truy tìm tiếp xúc – một ứng dụng hiệu quả với G.I.S. GoodLands đã theo dõi khoảng bốn trăm năm mươi linh mục và giám mục bị buộc tội, và cho thấy, với sự giúp đỡ của Giáo hội, trong nhiều năm, những người này đã tránh được truy tố như thế nào. Trên bản đồ và biểu đồ mà GoodLands tạo, chúng ta có thể theo dõi kẻ bạo hành này đến kẻ bạo hành kia, và chúng ta có thể nhấp trên các cáo buộc, cáo trạng, kết án, bản án và báo chí đưa tin. Cô Burhans cũng có thể chứng minh số lượng các trường hợp giảm đáng kể ở các giáo phận có các chính sách chính thức để bảo vệ trẻ vị thành niên, kể cả các đòi hỏi phải thông báo các cáo buộc cho những cơ quan không thuộc Giáo hội. Cô kết luận, khi thực hiện một dự án liên quan đến năm 2019, Giáo hội có thể thực hiện một bước quan trọng trong việc ngăn chặn hành vi lạm dụng trẻ em của các giáo sĩ nếu họ áp đặt các chính sách bảo vệ như vậy trong chỉ năm hội đồng giám mục quan trọng.
Cô nói: “Vatican cần một căn phòng nơi họ có thể có tất cả những thứ này trên bảng điều khiển, để có thể thực sự kiểm tra.” Các công ty lợi nhuận, các cơ quan chính phủ, Phi Chính Phủ và các bộ phận phòng thủ trên thế giới phụ thuộc vào các khả năng tương tự, với các mục đích khác nhau. Công ty U.P.S. dùng phần mềm Esri để thiết kế các tuyến đường tốt nhất cho người lái xe; Starbucks sử dụng để chọn các trang web cho các cửa hàng mới. Cô Burbans hỏi tôi: “Vì sao bạn nghĩ bất cứ khi nào bạn cần ly cà phê, thì tình cờ có một tiệm Starbucks gần đó?”; năm 2016, Tổ chức Y tế Thế giới dùng phần mềm Esri để lập kế hoạch ngăn chặn vi-rút Ebola lây lan ở Tây Phi và các đại diện của Tổ chức Y tế Thế giới cho biết, G.I.S. rất quan trọng đối với thành công của họ. Ông Jack Dangermond nói với tôi: “Những gì cô Molly đang cố gắng làm là biến đổi Giáo hội theo kỹ thuật số, nhờ tư duy không gian. Những vấn đề mà Giáo hội đang phải đối diện không khác những vấn đề mà các tập đoàn lớn hoặc Liên Hiệp Quốc phải đối diện.”
Hình minh họa của Roz Chast
Các dự án tình nguyện mà cô Burhans thực hiện cho Vatican và các nhóm công giáo khác nhau, trong đó có dự án lập bản đồ tất cả các đài phát thanh công giáo ở Phi châu, không cải thiện vấn đề tài chính cho cô, nhưng chúng mang lại cho cô danh tiếng trong Giáo hội. Mùa thu năm 2017, cô được mời tham gia hai hội nghị ở Vatican, trong đó có hội nghị về Thông điệp Chúc Tụng Chúa Laudato Si. Cô rất vui khi đi nhưng lo lắng làm sao tìm được chỗ ở có giá cả phải chăng.
Molly chia sẻ một trong những bản đồ của cô với Đức Phanxicô tại Vatican.
Cô nói: “Tôi giải thích vấn đề của tôi cho một nhân viên của Vatican, và họ nói,“Ồ, cứ ở Nhà Thánh Marta” – nhà khách bên cạnh Đền thờ Thánh Phêrô, khi về Rôma, các hồng y thường xuyên ở đây. “Phòng của tôi ở tầng dưới phòng của Đức Phanxicô và tôi thấy ngài trong các bữa ăn, trong phòng ăn. Có các hồng y khắp nơi trên thế giới về, họ ở tại đây, và tôi trình bày bản đồ của tôi trên bàn. Tất cả các hồng y đều nói, “Chúng tôi muốn có bản sao của những cái này.” Cô đã in trên giấy và trên lụa, một phần vì cô nghĩ bản đồ in sẽ dễ trình bày hơn là bản đồ kỹ thuật số, đặc biệt với các vị lớn tuổi. Những bản đồ đó dường như không đáng chú ý với bất kỳ ai ngoài ban lãnh đạo của Giáo hội. (Một số trong số này là các phiên bản nhỏ hơn bản đồ lớn mà tôi thấy treo trên bàn của cô.) Nhưng các hồng y đã rất ngạc nhiên. Cô Burhans nói: “Họ chưa bao giờ nhìn thấy Giáo hội toàn cầu như thế này trước đây”. Vatican gọi cô là Map Lady (Bà Bản đồ).
Marta An Nguyễn dịch
Bài đọc thêm: Cách một nhà hoạt động trẻ giúp Đức Phanxicô chống lại biến đổi khí hậu 1-4
Cách một nhà hoạt động trẻ giúp Đức Phanxicô chống lại biến đổi khí hậu 2-4
Trang web của GoodLands: https://good-lands.org/
