Làm thế nào để giữ đức tin khi Giáo hội trải qua các vụ tai tiếng?
Hay đúng hơn: Chúng ta tin ở Giáo hội nào? Một Giáo hội hoàn hảo hay một Giáo hội tội lỗi?
Sét đánh tại Quảng trường Thánh Phêrô chiều ngày Đức Bênêđictô XVI tuyên bố từ nhiệm, 11-2-2013
fr.aleteia.org, Miguel Pastorino, 2018-08-30
Năm 1969, Đức Joseph Ratzinger, khi còn là giáo sư thần học, ngài đã viết trong tác phẩm “Dẫn nhập vào kitô giáo” một chương ngắn về Giáo hội, ngài bắt đầu một cách mà chúng ta thấy quen thuộc với tình cảnh Giáo hội hiện nay:
“Chúng ta cũng nói đến tình trạng đè nặng chúng ta những ngày này. Chúng ta đừng tìm cách che giấu; bây giờ chúng ta có khuynh hướng nói Giáo hội không thánh thiện cũng không công giáo… Lịch sử Giáo hội thì đầy những chuyện tham nhũng thoái hóa của con người. Chúng ta có thể hiểu cái nhìn khủng khiếp của văn hào Dante khi thấy các cô gái điếm Babylone lên trên chiếc xe Giáo hội và chúng ta hiểu những chữ ghê gớm của Guillaume d’Auvergne (thế kỷ 13), khi ông xác định chúng ta phải run rẩy khi đứng trước sự đồi bại của Giáo hội: ‘Giáo hội không còn là hiền thê, nhưng là con quái quỷ kinh sợ, làm biến dạng và man dại…’
Đối với chúng ta, dường như tính chất phổ quát công giáo của Giáo hội cũng có vấn đề như sự thánh thiện. Các bên này bên kia và các trận đánh đã chia chiếc áo của Chúa, đã chia Giáo hội lớn thành nhiều Giáo hội nhỏ tự cho mình có ít nhiều năng động, là Giáo hội chân chính và duy nhất. Đó là lý do vì sao ngày nay đối với nhiều người, Giáo hội là trở ngại chính cho đức tin của họ. Chúng ta thấy trong đó là đấu tranh quyền lực của loài người, sân khấu khốn khổ của những người, mà với khẳng định của họ, họ muốn tuyệt đối hóa kitô giáo chính thức và làm tê liệt tinh thần kitô giáo thực sự”.
Ngài khẳng định một cách rõ ràng và nghiêm khắc nhất có thể, tin chắc các lập luận này không thể bị bác bỏ, và nhận thức này không những dựa trên các lý do chính đáng, nhưng còn dựa trên các tâm hồn thất vọng và tổn thương đã thấy các mong chờ của họ bị sụp đổ. Khởi đi từ đó là sự tương phản giữa ý tưởng chúng ta có về đức tin và những gì chúng ta thấy trong thực tế, và khi đó chúng ta tự hỏi: “Vì sao dù vậy mà mình vẫn còn yêu thương Giáo hội?”
Giáo hội thánh?
“Giáo hội thánh” không ngầm có nghĩa là mỗi tín hữu đều là thánh, là không nhiễm tội. Đức Joseph Ratzinger lập luận rằng giấc mơ một giáo hội không nhiễm tội có từ mọi thời nhưng không có trong Kinh Tin Kính, và trên thực tế những lời chỉ trích gay gắt nhất đối với Giáo hội đến từ giấc mơ không thực tế này, giấc mơ một giáo hội không nhiễm tội.
“Sự thánh thiện của Giáo Hội nằm trong quyền năng thánh hóa mà Chúa thực thi dù cho tính cách tội lỗi của con người. Sự thánh thiện này được Chúa cho như một ơn, dù con người không trung tín. Đó là biểu hiện tình yêu của Chúa, không để cho sự bất lực của con người khuất phục, nhưng vẫn tiếp tục nhân lành với con người, bất chấp mọi thứ, vẫn không ngừng đón nhận, dù đó là tội nhân, vẫn quay về với con người, thánh hóa nó và yêu thương nó”.
Cũng như những gì là nhưng không, cũng không tùy thuộc vào người tín hữu đó có xứng đáng hay không, sự thánh thiện của Giáo hội là sự thánh thiện của Chúa Kitô, không phải sự thánh thiện của chúng ta. “Nhưng đích thực sự thánh thiện của Chúa hiện diện ở đây, và Ngài cũng chọn bàn tay bẩn thỉu của con người để đón nhận sự hiện diện của Ngài”.
Đối với Đức Joseph Ratzinger, sự kết hợp không đồng điệu của sự thánh thiện của Chúa và sự bất trung của con người là khía cạnh kịch tính của ân sủng trong thế giới này, bởi vì nó làm cho chúng ta thấy rõ ràng tình yêu nhưng không và không điều kiện của Chúa, ngày hôm qua cũng như ngày hôm nay, Chúa luôn ngồi cùng bàn với những người tội lỗi.
Giấc mơ của một thế giới tinh tuyền
Ý tưởng cho rằng Giáo Hội không lẩn vào với tội là một ý tưởng đơn giản và mang tính nhị nguyên, thể hiện một hình ảnh lý tưởng và cao quý, nhưng không thực tế. Đức Joseph Ratzinger nhắc lại, cái gì bị xem là tai tiếng trong sự thánh thiện của Chúa Kitô, trong con mắt của người đương thời với Ngài, Ngài không bỏ vào lửa những người bất xứng và cũng không đi tìm sự tinh tuyền bằng cách tách lúa mì ra khỏi cỏ lùng.
“Chính xác sự thánh thiện của Chúa Giêsu thể hiện khi Ngài gặp người tội lỗi, Ngài kéo họ về trọn vẹn với cộng đoàn, theo số phận của những người đi lạc, mạc khải cho thấy thế nào là thánh thiện: không phải là tách biệt nhưng hiệp nhất; không phải là phán xét nhưng tình yêu cứu chuộc”.
Các vấn đề nhìn từ cách này sẽ không còn thấy mọi sự một cách khiếp đảm, nhưng tràn đầy hy vọng: “Có phải Giáo hội đơn giản đi theo con đường phó thác sự khốn cùng của nhân loại cho Chúa đó sao? Có phải đó không phải là sự tiếp tục các bữa ăn của Chúa Giêsu với người tội lỗi đó sao? Có phải đó là sự tiếp nối tiếp xúc với sự nghèo nàn của tội, đến mức có vẻ như rơi vào trong đó không? Trong sự thánh thiện của Giáo hội, dù ít thánh thiện so với mong chờ của con người là một thánh thiện tuyệt đối, thì có mạc khải của một sự thánh thiện đích thực của Chúa, Đấng là tình yêu, một tình yêu không ẩn náu trong sự tách rời thanh khiết vô hình, nhưng lẩn vào sự dơ bẩn của thế giới để rửa sạch nó đó sao? Sự thánh thiện của Chúa có thể khác hơn là việc người này mang gáng nặng người kia, điều tất nhiên cho tất cả chúng ta, từ sự việc tất cả chúng ta đều được Chúa Kitô nâng đỡ hết đó sao?”
Tương trợ nhau vì Ngài đã cùng mang gánh nặng với chúng ta
Với ngòi bút luôn sáng suốt và rõ ràng của mình, Đức Joseph Ratzinger xác nhận, sự thánh thiện gần như không thể nhận thấy của Giáo Hội có một điều gì đó an ủi. Bởi vì chúng ta sẽ nản chí khi đứng trước sự thánh thiện không nhiễm tội, một sự thánh thiện tàn khốc phán xét chúng ta; một sự thánh thiện không hiểu được sự yếu đuối của con người và điều này không phải khi nào cũng mang lại sự tha thứ cho người hết lòng ăn năn. Trong thực tế, tất cả chúng ta đều nên bị trục xuất ra khỏi Giáo hội, nếu Giáo hội là một cộng đoàn của những người xứng đáng với giá phải trả cho sự hoàn hảo của họ.
Những người sống ý thức mình cần sự hỗ trợ của người khác sẽ không từ chối mang gánh nặng cho người anh em mình. Sự an ủi duy nhất mà cộng đồng kitô hữu có thể mang lại, đó là mang gánh nặng người khác như mang gánh nặng của chính mình.
Điều gì thật sự quan trọng với tín hữu
Ý tưởng ngắn gọn mà chúng ta có về Giáo hội không đúng với ý tưởng mà Giáo hội có về chính mình, cũng không phải là ý nghĩa lấy từ trọng tâm Chúa Giêsu Kitô. Tính đặc thù của Giáo Hội nằm ngoài tổ chức của Giáo hội, nhưng nằm “trong sự an ủi của Lời Chúa và trong các bí tích mà Giáo hội mang lại trong những ngày vui cũng như trong các ngày buồn”.
“Các tín hữu đích thực không bao giờ đặt một tầm quan trọng quá mức đối với cuộc đấu tranh cho việc tái tổ chức các hình thức của giáo hội. Họ sống theo với những gì Giáo hội luôn có. Nếu người nào muốn biết Giáo hội thực sự là gì, thì chính họ phải đi xem. Giáo Hội không phải là nơi chúng ta tổ chức, nơi chúng ta cải cách, nơi chúng ta lãnh đạo; nó hiện diện trong những người tin tưởng với sự đơn giản và nhận được trong đó món quà của đức tin, điều đó trở thành cho họ một nguồn sống”.
Đối với Đức Joseph Ratzinger, Giáo hội sống từ cuộc đấu tranh của những người không phải là thánh để đi đến sự thánh thiện, nhưng cuộc đấu tranh chỉ mang tính cách xây dựng khi nó có được một tình yêu đích thực và chân thật. Một Giáo hội với các cánh cửa khép kín sẽ hủy hoại những người ở bên trong và Đức Joseph Ratzinger xem đây là một ảo tưởng khi cho rằng, bằng cách cô lập mình với thế giới bên ngoài thì sẽ làm cho mình tốt hơn, vì đó cũng là một ảo tưởng để tin vào một “Giáo hội của các Thánh”, bởi vì điều thực sự tồn tại là một “Giáo hội thánh” , vì “Chúa ban cho Giáo hội ơn thánh thiện mà không có một công đức nào về phần chúng ta”.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Xin đọc: Để có một Giáo hội khả tín
