Kín đáo và Bí mật cũng là một Đức hạnh
Ronald Rolheiser, 2017-12-04
Trong mọi con người khỏe mạnh, đều có sự kín đáo tự nhiên, không tiết lộ quá nhiều về mình và đồng thời thấy cần giữ kín một vài chuyện. Thường chúng ta lại đánh giá đây là sự ngại ngùng không lành mạnh, hay thậm chí tệ hơn là nghĩ họ đang che giấu chuyện xấu. Nhưng sự kín đáo và bí mật có thể là một nhân đức, bởi như James Hillman đã nói, khi lành mạnh chúng ta thường “thể hiện sự sùng mến của hổ thẹn trước mầu nhiệm cuộc sống.”
Vậy lúc nào các bí mật lành mạnh và lúc nào thì không? Lúc nào “vứt ngọc trai” thì lành mạnh và lúc nào thì không? Và cả hai phía đều quá thường trả lời theo kiểu quá đơn giản hóa chuyện này.
Chắc chắn bí mật có thể là chuyện nguy hiểm. Theo Kinh thánh, và theo linh đạo của mọi truyền thống tôn giáo, theo tâm lý học và cả những chương trình phục hồi chứng nghiện thời nay, thì chúng ta biết rằng giữ bí mật có thể là chuyện nguy hiểm, là thứ tối tăm, ám ảnh và ẩn trong chúng ta cần phải được đưa ra ánh sáng, được chia sẻ với mọi người, nếu không chúng ta sẽ chẳng bao giờ lành mạnh được. Kinh thánh cho chúng ta biết rằng “sự thật sẽ giải thoát anh em”, rằng chúng ta sẽ lành mạnh chỉ khi thú nhận tội lỗi, và những bí mật sẽ ăn mòn chúng ta, đến cuối cùng sẽ khiến chúng ta bại hoại. Chương trình Nghiện rượu Ẩn danh cho biết bí mật tồi tệ nhất của ta quyết định mức độ tồi tệ của ta. Tâm lý học thì nói rằng sự lành mạnh tâm lý dựa trên khả năng chia sẻ cảm nghĩ, cảm giác, cởi mở với người khác. Đúng là thế. Đó đúng là những lời khôn ngoan.
Có những bí mật được giấu kín cách sai lầm, như những bí mật chúng ta giấu diếm khi ngoại tình. Những bí mật như thế cứ day dứt trong tâm hồn và khiến chúng ta không còn là chính mình. Những gì chôn giấu phải được đưa ra ánh sáng. Ta phải cảnh giác với những bí mật.
Nhưng, như với mọi thứ khác, luôn có mặt kia của vấn đề, luôn cần có một sự cân bằng tinh tế. Giữ bí mật là xấu, nhưng cũng có thể không hay khi chúng ta chia sẻ về bản thân quá mức. Như thế chúng ta có thể thiếu đi sự kín đáo. Và là tầm thường hóa những gì quý báu trong ta. Chúng ta có thể mở lòng theo những cách làm tiêu tan hết mọi bí ẩn của mình và chẳng còn gì lãng mạn. Chúng ta có thể đánh mất chiều sâu của mình, đến nỗi khó lòng sáng tạo hay cầu nguyện được. Chúng ta có thể thiếu đi “sự sùng mến của hổ thẹn trước mầu nhiệm cuộc sống.” Chúng ta đều cần giữ kín vài bí mật.
Giữ bí mật nguyên nghĩa là giữ cái gì đó xa khỏi những người khác. Và chúng ta cần làm điều này một cách lành mạnh, bởi chúng ta cần có sự riêng tư chân thật nhất định nào đó để nuôi dưỡng con người của mình, để biết được linh hồn mình. Tất cả chúng ta đều cần giữ một vài bí mật lành mạnh. Và những bí mật này bảo vệ sự bí ẩn cũng như thâm sâu của chúng ta, và từ đó chúng ta có thể có nhiều hơn để trao đi cho người khác.
Khi một cái gì đó khép lại, hay khi một con người nhắm mắt lại, thì có sự huyền bí và thần nghiệm trong đó. Có gì đó ẩn giấu, đẹp đẽ, khôn ngoan, và yêu thương. Chiều sâu của nó phần nào khép lại và như thế bông hoa hay con người đó có một sự huyền bí nhất định khơi mào một khao khát trong chúng ta muốn khám phá chiều sâu đó. Và đây là cội nguồn của lãng mạn, cũng như của sáng tạo, cầu nguyện và chiêm niệm. Không phải tình cờ khi các họa sĩ thường vẽ những người đang cầu nguyện với đôi mắt nhắm. Linh hồn chúng ta cần phải được bảo vệ, tránh sự phơi bày quá mức. Cũng như đôi mắt cần phải nhắm lại khi ngủ, thì linh hồn chúng ta cũng vậy. Chúng cần có thời gian tránh xa đám đông ồn ào, thời gian riêng của mình, thời gian để đào sâu chính mình hòng phong phú hơn và lãng mạn hơn.
Vài năm trước, trong một bộ phim truyền hình, một bà mẹ đã cảnh báo đứa con tuổi vị thành niên của mình khi cô bé vừa ra khỏi nhà để đi tiệc với bạn: “Hãy nhớ, thân thể con là đền thờ Chúa Thánh Thần, chứ không phải là một công viên công cộng.” Trong lời nói đùa đó, có sự khôn ngoan. Bà mẹ cảnh báo con mình bảo vệ thân thể, mà thân thể liên kết vói linh hồn. Cũng như thân thể, không được tầm thường hóa linh hồn, xem như một thứ để giải trí.
Chúa Giêsu cảnh báo chúng ta đừng ném của thánh cho chó và đừng ném ngọc trai cho heo. Ngài nói rất mạnh, nhưng đó là lời cảnh báo cho chúng ta về các giá trị. Linh hồn là thứ quý báu cần được trân quý và bảo vệ đúng mức. Linh hồn cũng là thứ thiêng liêng cần được tôn kính. Chúng ta bảo vệ những gì quý báu và thiêng liêng, khi thú nhận công khai những bí mật xấu xa và bảo vệ đúng đắn những bí mật lành mạnh.
J.B. Thái Hòa dịch
