Các lời chúc của triết gia Nietzsche cho năm 2018
Chân dung của triết gia Đức Friedrich Nietzsche, Edvard Munch. © DeAgostini / Leemage
lavie.fr, Denis Moreau, 2017-12-29
Học để yêu cái đẹp, dù gì đi nữa. Đó là lời khuyên đầu năm của triết gia Denis Moreau, giáo sư triết của trường đại học Nantes. Giáo sư là tác giả quyển sách Làm thế nào để có thể là người công giáo? (Comment peut-on être catholique?, Seuil).
Không phải ngày nào một triết gia vĩ đại cũng gởi lời chúc đến bạn và cũng không phải lúc nào báo Đời sống cũng đưa lên hàng đầu một trong các triết gia vững vàng, kiên định và hung hăng chống đối Kitô giáo. Và đây là các lời chúc của triết gia Friedrich Nietzsche chúc vào tháng 1 năm 1882 trong tác phẩm Sự Hiểu biết Vui vẻ (Le Gai Savoir).
“Vào dịp Năm Mới. (…) Hôm nay mỗi người có thể nói lên lời chúc và suy nghĩ thân thiết nhất của mình: còn tôi, hôm nay tôi cũng sẽ chúc cho tôi, và năm nay, suy nghĩ thiết thân đầu tiên của tôi, suy nghĩ mà theo tôi, bây giờ là có lý, là bảo đảm và nhẹ nhàng cho đời sống sắp tới! Tôi muốn học để càng ngày càng luôn xem cái đẹp là cần thiết trong các sự: như thế tôi sẽ ở trong số những người làm đẹp các sự. Yêu cái gì vì nó là: từ nay cái đó là tình yêu của tôi. Tôi không muốn làm chiến tranh với cái xấu. Tôi không muốn tố cáo, ngay cả tôi không muốn tố cáo những người tố cáo. (…) Và tóm lại trong một chữ: tôi muốn từ nay, trong mọi hoàn cảnh đều luôn có thể nói vâng!”
“Yêu cái gì vì nó là”, tìm cái đẹp nơi những chuyện cần thiết, dù hoàn cảnh nào, “có khả năng nói vâng”: đó là cả một công việc khó khăn phải lên chương trình, nhưng trên quan điểm kitô giáo thì có vẻ như đồng ý với câu “Ý cha thể hiện” (và ngay cả như ở đây là, “Ý cha được mừng!”) của Kinh Lạy Cha.
Chắc chắn chương trình này sẽ không thực hiện được. Năm 2018 cũng như các năm trước, chúng ta đã gặp các hoàn cảnh, các sự kiện xấu xa, không chấp nhận được, đứng trước những sự kiện này, khôn ngoan là ở chỗ, không nói vâng: chẳng hạn với các chuyện ấu dâm khác xảy đến trong Giáo hội công giáo, phải hy vọng rằng Giáo hội và tín hữu của Giáo hội, ít nhất trong năng lực cuối cùng của mình, sẽ không hoàn toàn đồng ý với triết gia Nietzsche, đứng dậy phẫn nộ nói “Không, không thể nào được như vậy!”
Chiêm ngưỡng cái đẹp thay vì gặm nhắm cái xấu, làm việc để cải cách những gì là càu nhàu, là cau có, là thụ động, là cam chịu.
Nhưng phần còn lại, có nghĩa là phần đáng kể trong cuộc sống, trong các sự kiện, năm 2018, chúng ta sẽ không phải cố gắng quá để thực hiện các lời chúc của triết gia Nietzsche, có nghĩa là chúng ta cố gắng chiêm ngưỡng cái đẹp thay vì gặm nhắm cái xấu, làm việc để cải cách những gì là càu nhàu, là cau có, là thụ động, là cam chịu, trong cái nhìn chúng ta có về mình, về người khác và về thế giới, đúng không? Năm 2018, chúng ta áp dụng tối đa khôn ngoan của triết gia Spinoza, một trong các triết gia tạo cảm hứng rất lớn trên triết gia Nietzsche: “Luôn chú tâm đến cái gì là tốt trong mỗi chuyện, để chúng ta luôn được xác định bởi cảm nhận mình có một niềm vui” (Luân lý, V, 10).
Và nếu, chẳng hạn năm 2018, khi chúng ta nói đến nhà trường, chúng ta đừng ngồi nhét cho rằng “trình độ xuống thấp” – có phải vì nó đã xuống thấp từ rất lâu và người ta càng nói thì trình độ sẽ đến điểm hư không – để nhận căn tính và khuyến khích cho những gì đẹp, hứa hẹn nơi những người trẻ chung quanh chúng ta và chúng là hy vọng của thế giới đó chăng?
Đừng đi vào chiến tranh chống cái xấu. Đừng tố cáo, ngay cả tố cáo những người tố cáo.
Năm 2018, chúng ta đừng để ý đến các bài diễn văn thảm họa, những chuyện mà nhà văn Nancy Huston gọi là “các giáo sư của tuyệt vọng”, những bộ mặt hãm tài, những bộ mặt đưa đám ma, cù không cười, các tiên tri của bất hạnh, các chuyên gia than van, chuyên gia xuống dốc, các nhà khảo luận gây lo âu, trục lợi trên sự tán dương dễ dàng cho các đam mê buồn bã, cho khuynh hướng rầu rĩ ủ ê của chúng ta về những gì làm bực mình, làm cho chúng ta sợ.
“Đừng đi vào chiến tranh chống cái xấu. Đừng tố cáo, ngay cả tố cáo những người tố cáo”: năm 2018, chúng ta đừng mất thì giờ, đừng phí năng lượng để bác bỏ những người này. Năm 2018, tốt hơn chúng ta nên làm: sống, xây dựng, thán phục, yêu thương và nhiều nhất có thể là vui vẻ. Vậy thì, tín hữu kitô hay không tín hữu kitô, năm 2018, dù không phải lúc nào cũng dễ, chúng ta hãy nghe triết gia Nietzsche: các độc giả của trang Đời sống, mừng năm mới Nietzsche!
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Xin đọc: Một đức ái quảng đại
