Ronald Rolheiser, 2011-02-20
Nếu con có thể bình tâm khi tất cả chung quanh con
Đều mất hết lý trí trí và đổ lỗi cho con.
Các bạn sẽ nhận ra câu trên đây là dòng đầu của bài thơ nổi tiếng của Rudyard Kipling, bài Nếu, và dòng thơ này hiệu nghiệm như bất kỳ lời kinh nào, là chìa khóa để hiểu được câu chuyện Nô-ê và chiếc tàu lớn.
Câu chuyện đó có ý nghĩa gì? Chúng ta có thật sự muốn tin rằng tại một thời điểm nhất định của lịch sử, cả quả đất đều bị ngập lụt và một người duy nhất, Nô-ê, đã sáng suốt thấy trước điều đó và đã đóng một con tàu trên đó ông chở một con đực và một con cái của tất cả các loài trên trái đất để cứu chúng khỏi bị diệt chủng? Rõ ràng câu chuyện này không phải để hiểu theo nghĩa đen, rằng đã có một sự kiện cụ thể như vậy trong lịch sử hành tinh này. Giống như nhiều câu chuyện thánh kinh khác về khởi nguyên lịch sử, nó không phải một cuộn phim lịch sử về những gì đã diễn ra, mà đúng hơn là một câu chuyện từ trái tim con người, một câu chuyện còn chân thật hơn cả sự thật ở chỗ nó xảy đi xảy lại trong đời sống chúng ta. Nó xảy ra như thế nào? Ý nghĩa của câu chuyện về Nô-ê và chiếc tàu lớn là gì?
Có thể viết lại câu chuyện này như sau: Cứ lâu lâu lại có một thời điểm trong lịch sử khi trái đất còn lại quá ít tầm nhìn, đức tin, lý tưởng, đức đoan chính và lòng khoan dung đến nỗi thế giới đứng trước mối nguy thật sự là sẽ chìm, sẽ chết ngộp, và sẽ rơi vào tình trạng hỗn loạn, khiến cho mọi điều quý giá đều bị hủy diệt. Nhưng có một người duy nhất, bất chấp tất cả những gì đang diễn ra xung quanh, sẽ vẫn hướng về những gì cao cả hơn, giữ trọn vẹn đức tin, bảo toàn sự sống, và không chịu đánh đổi lòng khoan dung và đức đoan chính. Cuối cùng trái đất sẽ chết ngộp trong hỗn loạn, nhưng nhờ có tầm nhìn, lý tưởng, đức tin, đức đoan chính của con người duy nhất này mà một vốc sự sống, vốn vẫn chứa tất cả những gì quý giá, sẽ được bảo tồn và lại có cơ hội phát triển.
Con tàu lớn của Nô-ê là con tàu của đức tin, tầm nhìn, lý tưởng, đức đoan chính và lòng khoan dung. Những đức hạnh này cho chúng ta khả năng vượt lên tình trạng hỗn loạn nhấn chìm mọi thứ. Hơn nữa, đức đoan chính, lòng khoan dung, đức tin và tầm nhìn của chúng ta chứa đựng mọi thứ quý giá cần được bảo vệ và được tạo cơ hội tiếp tục tồn tại.
Có nhiều cách khác nhau để đóng con tàu lớn này. Đây là một cách:
Daniel Berrigan thích cảnh báo như thế này: Hãy thận trọng, hãy thận trọng, nếu không nền văn hóa sẽ nuốt trọn anh! Dễ bị nuốt trọn và chết ngộp bởi nền văn hóa của chúng ta. Đó là một kiểu thuốc phiện. Nhận thấy điều này, vào một lúc trong cuộc đời, Daniel Berigan đã chọn làm việc toàn thời gian trong một bệnh viện dành cho người hấp hối. Anh có những động cơ lẫn lộn: một mặt, anh tha thiết muốn giúp những bệnh nhân hấp hối bằng bất cứ cách nào có thể, về thân thể cũng như tâm linh. Mặt khác, anh muốn làm việc với những người hấp hối vì anh nhận thấy rằng họ, những người sắp chết, chính xác do họ không còn nơi chốn ý nghĩa nào trong nền văn hóa và trong tương lai, nên có thể đem lại cho anh một tầm nhìn đầy đặc ân về nền văn hóa và về thế giới của chúng ta. Nói nôm na: Khi bạn nhìn nền văn hóa và thế giới của mình qua con mắt của người sắp chết, mọi việc sẽ khoác lên một vẻ rất khác và rất nhiều những điều thiêu đốt đời sống bình thường (làm thân thể, trí óc và quả tim chúng ta mệt mỏi khi mưu cầu chúng) bấy giờ phơi ra như những điều thứ yếu và không đáng phải dành tất cả sự chú ý và năng lượng như chúng đang được dành cho.
Đối với Daniel Berigan, đóng một con tàu lớn là nhằm chăm sóc những người hấp hối để được trao cho đức tin và tầm nhìn nhằm không bị chết đuối trong nền văn hóa của chúng ta.
Và như thế chúng ta có thể diễn lời của Rudyard Kipling như sau:
Nếu con có thể giữ đức tin khi tất cả xung quanh con mất đức tin, nhưng con và bình tâm cới cảm nghĩ rằng số đông có sức mạnh, rằng mọi người khác đang theo bén gót, rằng hàng triệu triệu người không thể sai lầm;
Nếu con có thể tiếp tục dành sự kính trọng cho những người khác khi tất cả mọi người xung quanh con coi đó là yếu đuối, và sự bất kính được coi là sức mạnh và là niềm đam mê tìm chân lý;
Nếu con có thể vẫn tử tế và tiếp tục cư xử đàng hoàng khi tất cả mọi người xung quanh con coi lòng tử tế là kỳ quặc, còn sự thô bỉ và lỗ mãng được biểu dương là tinh tế;
Nếu con có thể sống trong nỗi căng thẳng khi tất cả mọi người xung quanh con đều nhượng bộ vì người ta cho rằng tốt hơn là để quỷ dữ lấy đi ngày mai hơn là sống căng thẳng hôm nay;
Nếu con có thể không chịu chấp nhận điều tốt nhì khi tất cả mọi người xung quanh con đều chấp nhận rằng đó là tất cả những gì cuộc sống đem lại được;
Nếu con có thể gắn lòng khoan dung với sự đam mê khi tất cả mọi người xung quanh con đều coi đó là ngây thơ và bất khả;
Nếu con có thể sắp xếp mừng lễ Xa-ba giữa những áp lực cuộc sống khi đối với tất cả mọi người xung quanh con những áp lực đó đã bắt đầu định đoạt mọi mặt đời sống;
Và, nếu con có thể gánh chịu thậm chí còn nhiều thua thiệt hơn với lòng khoan dung và tha thứ, thương yêu và tha thứ những ai căm ghét con, khi tất cả mọi người xung quanh con đang cổ xúy lấy oán báo oán;
Thì, chắc chắn cũng y như Nô-ê, con đã đóng một con tàu lớn!
J.B. Thái Hòa dịch
