Đức Phanxicô nhập viện: tóm tắt ngắn gọn về hoạt động của Vatican
Ngay cả khi Đức Phanxicô ở bệnh viện trong tình trạng nguy kịch do nhiễm trùng phổi phức tạp, ngài vẫn là Giáo hoàng và vẫn là người nắm quyền lực.
noovo.info, 2025-02-23
Giáo dân về Rôma dự Năm Thánh ở Quảng trường Thánh Phêrô ngày chúa nhật 23 tháng 2 năm 2025. Ảnh AP/Alessandra Tarantino
Dù Vatican có luật lệ và nghi thức chi tiết để đảm bảo việc chuyển giao quyền lực khi một giáo hoàng từ nhiệm hoặc qua đời nhưng các nghi thức này không áp dụng khi Giáo hoàng bị bệnh hay không còn ý thức. Không có chỉ thị cụ thể nào trong giáo luật ghi rõ những gì sẽ xảy ra với Ban Điều hành Giáo hội công giáo khi một giáo hoàng không còn khả năng thích ứng với chức vụ của ngài.
Vì thế dù Đức Phanxicô ở bệnh viện trong tình trạng nguy kịch do nhiễm trùng phổi, ngài vẫn là Giáo hoàng, vẫn là người nắm quyền lực. Ngày chúa nhật 23 tháng 2, Vatican cho biết ngài tỉnh táo, nhưng ngài phải thở oxy.
Việc Đức Phanxicô vào bệnh viện và tình trạng sức khỏe của ngài càng lúc càng xấu đặt ra các câu hỏi về nhiều vấn đề đang diễn ra ở Vatican mà ngài không thể quản lý được.
Ngài đã 88 tuổi và căn bệnh đặt vấn đề về quyền lực của ngài sẽ được chuyển giao như thế nào và trong hoàn cảnh nào? Đây là cách thức hoạt động:
Vai trò của giáo hoàng
Giáo hoàng là người kế nhiệm Thánh Phêrô, điều khiển Hội đồng các Giám mục, ngài là đại diện của Chúa Kitô và là người đứng đầu Giáo hội công giáo theo giáo luật.
Không có gì thay đổi về cương vị, vai trò hoặc quyền lực của ngài khi ngài đảm nhận chức vụ Giáo hoàng thứ 266 ngày 13 tháng 3 năm 2013 với tên hiệu Phanxicô. Đây là khái niệm thần học.
Giáo triều
Đức Phanxicô chịu trách nhiệm, nhưng ngài có thể giao việc điều hành Vatican và Giáo hội cho một nhóm làm việc dù ngài có ở Dinh Tông tòa hay không, dù ngài còn ý thức hay không.
Người quan trọng nhất là Hồng y Quốc vụ khanh Pietro Parolin. Hồng y đang ở Burkina Faso khi Đức Phanxicô vào bệnh viện ngày 14 tháng 2, Hồng y đang trở về Vatican.
Các hoạt động khác của Vatican vẫn được tiến hành bình thường ở Vatican như các lễ của Năm Thánh 2025. Ngày chúa nhật 23 tháng 2, Tổng giám mục Rino Fisichella đã thay Đức Phanxicô cử hành thánh lễ Năm Thánh ở Đền thờ Thánh Phêrô. Ngài dâng lời cầu nguyện đặc biệt cho Đức Phanxicô và đọc bài giảng Đức Phanxicô đã chuẩn bị cho dịp này.
Điều gì sẽ xảy ra khi một giáo hoàng bị bệnh?
Giáo luật được điều chỉnh khi một giám mục bị bệnh và không thể lãnh đạo giáo phận của mình, nhưng không nói điều gì liên quan đến chức vụ của Giáo hoàng trong trường hợp này.
Dù Giáo hoàng Phanxicô là Giám mục của Rôma nhưng không có quy định rõ ràng nào khi Giáo hoàng “không còn khả năng” để thi hành chức vụ. Điều 335 của Giáo luật chỉ nêu đơn giản khi Tòa thánh “bị bỏ trống hoặc hoàn toàn mất khả năng”, thì không có gì có thể thay đổi trong việc quản lý Giáo hội. Điều này không có nghĩa là Tòa Thánh “hoàn toàn bất lực” hoặc những thể thức nào có thể áp dụng nếu điều này xảy ra.
Năm 2021, một nhóm luật sư giáo luật đề xuất các quy tắc để giải quyết thiếu sót này. Nhóm đã đưa ra sáng kiến làm luật mới cho Giáo hội nhằm điều chỉnh khi Giáo hoàng không đủ khả năng cai trị tạm thời hay vĩnh viễn.
Các quy tắc được đề xuất giải thích: “Với các tiến bộ y khoa, rất có thể ở một thời điểm nào đó, một Giáo hoàng còn sống nhưng không còn khả năng quản lý. Giáo hội phải dự trù có một tuyên bố khi sức khỏe của Giáo hoàng bị cản trở và việc chuyển giao quyền lực là cần thiết cho lợi ích của chính ngài.”
Theo các quy tắc được đề xuất, quyền quản lý Giáo hội sẽ được giao cho Hồng y đoàn. Trong trường hợp cản trở là tạm thời, các Hồng y sẽ cử một hội đồng quản trị với các cuộc kiểm tra y tế định kỳ sáu tháng một lần để xác định tình trạng của Giáo hoàng.
Các mong muốn của Đức Phanxicô
Năm 2022, Đức Phanxicô cho biết, sau khi được bầu chọn, ngài đã viết một đơn từ chức để khi ngài không còn sức khỏe, ngài có thể từ nhiệm. Ngài đã giao cho Hồng y Quốc vụ khanh lúc đó là Hồng y Tarcisio Bertone, khi về hưu, Hồng y Bertone đã chuyển thư này cho Hồng y Quốc vụ khanh Pietro Parolin.
Văn bản này không được công khai và các điều kiện Đức Phanxicô đưa ra vẫn chưa được biết rõ. Chúng ta không thể biết liệu một thư như vậy có giá trị về mặt giáo luật hay không. Luật Giáo hội yêu cầu việc từ nhiệm của Giáo hoàng phải được “bày tỏ một cách tự do và đúng đắn” như trường hợp của Đức Bênêđíctô XVI năm 2013.
Năm 1965, Đức Phaolô VI viết cho niên trưởng Hồng y đoàn, ngài cho biết nếu ngài lâm bệnh nặng, Hồng y niên trưởng và các hồng y khác sẽ chấp nhận đơn từ chức của ngài. Bức thư này không bao giờ được nhắc đến vì ngài sống thêm 13 năm nữa và qua đời khi tại chức.
Chuyện gì xảy ra khi một Giáo hoàng qua đời hoặc từ nhiệm?
Điều duy nhất có thể thay đổi quyền lực của Giáo hoàng là khi một giáo hoàng qua đời hoặc từ nhiệm, lúc đó sẽ có một loạt các nghi lễ và nghi thức được thực hiện để điều hành giai đoạn giữa khi kết thúc nhiệm kỳ của một giáo hoàng và khi bầu một giáo hoàng mới.
Thời kỳ này gọi là thời kỳ “trống tòa”, Hồng y nhiếp chính sẽ chỉ đạo việc quản trị và tài chính của Tòa Thánh. Ngài sẽ thị thực cái chết của Giáo hoàng, đóng cửa phòng của Giáo hoàng và chuẩn bị việc chôn cất trước khi tổ chức mật nghị để bầu Tân Giáo hoàng. Chức vụ này hiện do Hồng y Kevin Farrell, người đứng đầu Bộ Giáo dân của Vatican đảm trách. Hồng y nhiếp chính không có vai trò hoặc bổn phận nào nếu giáo hoàng chỉ bị bệnh.
Niên trưởng Hồng y đoàn sẽ chủ trì tang lễ và tổ chức mật nghị, nhưng ngài không có vai trò bổ sung khi Giáo hoàng bị bệnh. Chức vụ này hiện do Hồng y người Ý Giovanni Battista Re 91 tuổi đảm nhiệm.
Trong tháng này, Đức Phanxicô đã tái gia hạn Hồng y Re ở chức vụ này dù nhiệm kỳ năm năm của ngài kết thúc. Ngài cũng gia hạn nhiệm kỳ cho Hồng y phó niên trưởng Cardi.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Lời cầu nguyện cho Đức Thánh Cha
Sức khỏe của Giáo hoàng: Vatican nhấn mạnh đến sự minh bạch
Những âm mưu bí mật, áp lực và rủi ro đằng sau làn sóng tin tức giả về sức khỏe của Đức Phanxicô
