Chúc lành cho người đồng tính: các hồng y lộ rõ các khác biệt của họ
Rôma đã nói, cuộc tranh luận đã khép (Roma locuta causa finita). Ngày nay, câu ngạn ngữ của Thánh Âugutinô dường như đã vào quá khứ. Những phản đối của các hồng y và giám mục sau khi Tuyên bố Fiducia supplicans mở ra cánh cửa chúc phúc cho các cặp đồng tính chứng tỏ có sự thay đổi thực sự trong chính quyền của Giáo hội. Hiệu quả đầu tiên (bất ngờ?) của tính đồng nghị mà Đức Phanxicô mong muốn?
cath.ch, Maurice Page, I.Media, 2024-02-04
Về mặt tính đồng nghị, thật ra đây là ấn tượng cho sự hỗn độn xảy ra sau khi tuyên bố Fiducia supplicans được công bố ngày 18 tháng 12 năm 2023. Được bộ Giáo lý Đức tin phát hành và được Đức Phanxicô phê chuẩn, văn bản này mở đường cho việc ban phép lành ngoài phụng vụ cho các cặp vợ chồng trong những tình huống được Giáo hội xem là bất hợp lệ, như các cặp đồng tính hoặc những người đã ly dị-tái hôn và các cặp sống thử.
Đề xuất này vấp phải sự từ chối lớn lao, đặc biệt là từ đa số các giám mục châu Phi. Nhiều hồng y, có lẽ tức giận vì không được hỏi ý kiến, cũng đã xa rời Rôma. Nếu lời phản đối kịch liệt này cho thấy những căng thẳng mạnh mẽ đang diễn ra trong đạo Giáo hội công giáo về chủ đề đạo đức tình dục, thì nó cũng có thể cho thấy một sự thay đổi trong mô hình chính quyền Giáo hội. Rôma và giáo hoàng không nhất thiết là người có tiếng nói cuối cùng.
Người công giáo có bắt buộc phải thực hành Fiducia supplicans không?
Ngay cả nhân vật trung thành thứ hai của Tòa thánh, Ngoại trưởng Pietro Parolin cũng bộc lộ một số miễn cưỡng, vượt ra ngoài ngôn ngữ ngoại giao. Vào giữa tháng 1-2024, ngài nói, “tài liệu này đã chạm đến một điểm rất tế nhị, rất nhạy cảm và cần phải làm sâu sắc hơn”.
“Fiducia supplicans có thể thừa nhận các phương thức áp dụng khác nhau, nhưng không phải là một phủ nhận hoàn toàn hoặc dứt khoát.” Hồng y Victor Manuel Fernández
Dĩ nhiên hồng y Víctor Manuel Fernández, tân bộ trưởng bộ Giáo Lý Đức Tin bảo vệ mạnh mẽ văn bản “của mình”. Trong nhiều cuộc phỏng vấn với báo chí quốc tế, ngài nói, tài liệu này bảo đảm tính bền vững của giáo huấn Giáo hội về hôn nhân công giáo, giữa một người nam và một người nữ. Ngài nhấn mạnh Fiducia supplicans không thay đổi học thuyết. Ngài cho biết ngài nhận những lời đe dọa. Cuối cùng, ngài nhượng bộ, việc thực hiện văn bản có thể “chấp nhận các phương thức áp dụng khác nhau” tùy vào bối cảnh địa phương, “nhưng không phải là một phủ nhận hoàn toàn hoặc dứt khoát”.
Đối thủ chính của ngài không ai khác là một trong những người tiền nhiệm của ngài, hồng y người Đức Gerhard Müller, đứng đầu bộ Giáo lý Đức tin từ năm 2012 đến năm 2017. Hồng y Müller đã chỉ trích dữ dội và cảnh báo các linh mục về nguy cơ của một “báng bổ”. Theo ngài, việc giảng dạy Fiducia supplicans là “mâu thuẫn” và không chỉ đơn giản thể hiện “một sự tiến hóa” của học thuyết nhưng là “một bước nhảy vọt về mặt học thuyết”, chống lại với tuyên bố cuối cùng của bộ Giáo lý Đức tin năm 2021 đã chính thức cấm chúc phúc cho các cặp đồng giới.
Hồng y Thụy Sĩ Kurt Koch, đứng đầu bộ Hợp nhất Kitô hữu không bày tỏ quan điểm cá nhân về tuyên bố này nhưng nói về các phản ứng mà tuyên bố đã gây ra giữa các giáo phái kitô giáo khác: “Tôi đã nhận một lá thư dài từ tất cả các Giáo hội Chính thống Đông phương. Họ muốn có những lời giải thích và làm sáng tỏ về tài liệu này.”
Hồng y Mario Grech – tổng thư ký Thượng hội đồng về Tương lai Giáo hội, là một trong những tiếng nói hàng đầu của Giáo hội – đã nhiều lần lập luận, vấn đề chúc phúc cho các cặp đồng giới không chỉ giới hạn ở những mối quan tâm về giáo lý, mà còn tính đến khía cạnh mục vụ.
“Chúng ta không thể là người cổ vũ cho sự lệch lạc tình dục. Hãy để họ làm điều đó ở nhà, nhưng không phải ở chỗ chúng tôi.” Hồng y Fridolin Ambongo
Không có chúc phúc cho người đồng tính ở châu Phi
Với tư cách là chủ tịch của các Hội đồng Giám mục châu Phi (Sceam), hồng y Fridolin Ambongo đã thay mặt châu Phi trả lời, sẽ không có phép lành nào cho các cặp đồng tính trên lục địa này. Hồng y Ambongo, tổng giám mục Kinshasa, thành viên của Hội đồng Hồng y C9 là người thân cận với giáo hoàng, đã thuyết phục giáo hoàng không áp dụng Fiducia supplicans cho châu Phi, ngài cho rằng có nguy cơ “nhầm lẫn” và “mâu thuẫn trực tiếp” với văn hóa của cộng đồng địa phương. Ngài công kích gay gắt một phương Tây sa sút nhanh về mặt giá trị: “Chúng ta không thể là người cổ vũ cho sự lệch lạc tình dục. Hãy để họ làm điều đó ở nhà, nhưng không phải ở chỗ chúng tôi.”
Làm thế nào hồng y Ambongo đã thuyết phục Đức Phanxicô về chúc phúc cho các cặp đồng tính ở châu Phi
Với tư cách là chủ tịch Hội đồng Giám mục Bắc châu Phi, tổng giám mục giáo phận Rabat, hồng y Cristobal Lopez đã đưa ra câu trả lời uyển chuyển hơn: “Khi mọi người trong hoàn cảnh bất hợp pháp đến với nhau để xin một phép lành, chúng ta có thể ban phép lành với điều kiện là phép lành này không gây nhầm lẫn”. Ngài nhấn mạnh “nguy cơ của các quan điểm rõ ràng và việc sử dụng công cụ có khả năng gây nguy hiểm cho sự hiệp nhất Giáo hội”, ngài cho rằng vấn đề về chúc phúc “xứng đáng được xem xét lại một cách bình yên trong tinh thần đồng nghị năng động của Giáo hội phổ quát”.
“Việc cầu nguyện không bao giờ có thể bị lạm dụng để trở thành việc hợp pháp hóa tội lỗi.” Hồng y Robert Sarah
Giọng điệu gần như tương tự với hồng y Stephen Brislin, tổng giám mục Cape Town, Nam Phi, ngài nhấn mạnh việc chúc phúc không phải là “một nghi thức do giám mục hoặc các cơ quan có thẩm quyền khác ban hành, nhưng tùy thuộc vào “mục tử” quyết định.
Không có gì ngạc nhiên khi hồng y danh dự bộ trưởng bộ Phụng tự và Kỷ luật Bí tích Robert Sarah lên tiếng chỉ trích kịch liệt, ngài là một trong những người chỉ trích Fiducia supplicans nặng nhất, ngài nhấn mạnh “sự thiếu rõ ràng và sự thật cũng như sự chia rẽ đã làm xáo trộn và làm đen tối lễ Giáng sinh năm nay”. Đi xa hơn khi nói về “dị giáo”, ngài nhấn mạnh lời cầu nguyện “không bao giờ có thể bị chệch hướng để trở thành một sự hợp pháp hóa tội lỗi”.
Châu Âu ủng hộ vừa phải Đức Phanxicô
Các hồng y châu Âu thận trọng xếp hàng sau giáo hoàng và hồng y Fernández. Nhưng sự hỗ trợ không phải là vô điều kiện hoặc lớn lao. Hồng y Matteo Zuppi, chủ tịch Hội đồng Giám mục Ý giải thích, tài liệu này “là một phần của chân trời lòng thương xót, cái nhìn yêu thương của Giáo hội đối với tất cả con cái Thiên Chúa, tuy nhiên vẫn không rời xa những lời dạy của huấn quyền”. Duy trì cách tiếp cận thận trọng, ngài cảnh báo về những “hiểu lầm” có thể xảy ra.
Hồng y Jean-Marc Aveline cũng thận trọng. Là thành viên Hội đồng Thường trực của Hội đồng Giám mục Pháp, hồng y Aveline, tổng giám mục giáo phận Marseille đã cùng ký với 9 giám mục Pháp một thông cáo báo chí mời “các mục tử quảng đại chúc phúc cho những người đến gặp họ bằng cách khiêm nhường cầu xin sự giúp đỡ từ Thiên Chúa”, nhưng không đề cập đến chúc phúc cho các cặp đồng giới, như văn bản Rôma đã làm.
“Nếu lời xin chúc phúc không phải là một màn trình diễn, và nếu lời xin chân thành thì không nên từ chối họ.” Hồng y Christoph Schönborn
Tân hồng y người Corse, François-Xavier Bustillo, giám mục giáo phận Ajaccio cho rằng thật “tổn hại” nếu phản ứng với tuyên bố này theo logic của thế giới, “hơi giống trên Facebook: ‘Tôi thích’, ‘Tôi không thích’”. Ngài giải thích: “Theo truyền thống của Giáo hội, chúng ta luôn đưa ra những giải pháp nhân từ cho những tình huống đau khổ và khó khăn.”
Hồng y Christoph Schönborn của giáo phận Vienna, nước Áo đã không phát biểu công khai sau Fiducia supplicans. Năm 2021, ngài đã lưu ý: “Nếu lời xin chúc phúc không phải là một màn trình diễn, (…) như một nghi thức bề ngoài, nếu lời xin này chân thành, nếu đây là lời xin chúc lành cho con đường mà hai người đang cố gắng đi theo, thì không được từ chối họ.”
Hồng y Hungary Peter Erdö đã đồng ý với các giám mục Hungary: “Phải tính đến tình hình mục vụ của đất nước, các linh mục có thể chúc phúc ‘riêng từng cá nhân’ cho mọi người nhưng phải “luôn tránh việc ban phép lành chung cho các cặp vợ chồng sống chung”.
Một phong tục của Châu Mỹ Latinh
Hồng y Juan José Omella, tổng giám mục Barcelona và chủ tịch Hội đồng Giám mục Tây Ban Nha thừa nhận: “Đây là một thay đổi não trạng đối với châu Âu, vì chúng ta khó hiểu theo cách này, chưa từng được thực hiện trước đây, về việc xin Chúa mọi chuyện. Đây là chúc phúc tự phát được làm ở Châu Mỹ Latinh và lan tới châu Âu nhờ những người nhập cư. Nếu chúng ta hiểu như vậy thì chúng ta sẽ hiểu Fiducia supplicans.”
Fiducia supplicans: “Chúc lành là một việc xưa như trái đất”
Hồng y tổng giám mục trẻ của Madrid, José Cobo Cano lấy làm tiếc về những bình luận thù nghịch của một số linh mục trong giáo phận của ngài trên mạng xã hội, ngài yêu cầu họ bỏ mọi bài phát biểu trước công chúng biểu lộ sự phản đối trực diện với Đức Phanxicô.
“Nếu chúng ta xem trọng từ nguyên ‘nói điều tốt’, chúng ta có thể nào nghĩ Chúa sẽ ‘nói điều xấu’ về hai người yêu nhau không?” – Hồng y Jean-Claude Hollerich
Hồng y Jean-Claude Hollerich tổng giám mục Luxembourg và là tổng tường trình của Thượng hội đồng về Tương lai Giáo hội, ngài đi đầu trong việc công nhận người đồng tính, ngài không quay lại cụ thể với Fiducia supplicans, nhưng các quan điểm của ngài đã được biết đến. Năm 2022, ngài cũng đã bảo vệ sáng kiến chúc phúc cho các cặp đồng tính của các giám mục Flemish của Bỉ. “Nếu chúng ta xem trọng từ nguyên ‘nói điều tốt’(dire du bien), thì chúng ta nghĩ Chúa có thể nói ‘nói điều xấu‘ (dire du mal) về hai người yêu nhau không?” Hồng y chính xác nói, ngài không tính đến “một hôn nhân bí tích giữa những người cùng giới tính. Nhưng điều đó không có nghĩa là mối quan hệ tình cảm của họ không có giá trị”. Ngài mô tả quan niệm “sai lầm” xem quan hệ đồng giới là một tội, và kêu gọi sửa đổi sách giáo lý của Giáo hội về chủ đề này.
Còn theo hồng y tiến bộ người Đức Reinhard Marx, tổng giáo phận Munich thì Vatican chưa đi xa đủ. Nhìn Fiducia supplicans dưới góc của những cặp ly hôn-tái hôn, ngài cho đây là một “mâu thuẫn” khi thực tế việc chúc phúc cho “các cặp vợ chồng trong hoàn cảnh trái luật” được phép chứ không phải sự kết hợp của họ.
“Những từ được chọn phải làm rõ, đây không phải là một lời chúc phúc hay sự xác nhận cho một mối quan hệ bất thường.” Hồng y Wim Eijk
Được biết đến là người phản đối những định hướng tiến bộ của con đường đồng nghị ở Đức, hồng y tổng giám mục Cologne Rainer Woelki đã uyển chuyển khi kêu gọi định hình việc chăm sóc mục vụ “trong sự hiệp nhất với Giáo hội hoàn vũ”. Phản ứng này có thể thúc đẩy cách giải thích theo đó việc công bố Fiducia supplicans trên thực tế sẽ là một phản biện đối với các yêu cầu của con đường thượng hội đồng Đức về việc công nhận sự kết hợp đồng tính như vậy.
Dưới sự lãnh đạo của hồng y Wim Eijk, tổng giám mục Utrecht và là người đứng đầu Giáo hội Hà Lan, hội đồng giám mục Hà Lan đã có một khoảng cách quan trọng với tuyên bố này. Các giám mục giải thích, chắc chắn “có thể nói một lời cầu nguyện cho các cá nhân tín hữu đang sống trong một quan hệ bất hợp lệ”, nhưng những lời được chọn phải làm rõ, đây không phải là một “phúc lành hay xác nhận một quan hệ bất hợp lệ”.
Người Mỹ theo Đức Phanxicô
Thành viên Hội đồng Hồng y, tu sĩ dòng Capuxinô Sean O’Malley, tổng giám mục giáo phận Boston, đã cám ơn Đức Phanxicô vì “tình yêu và sự quan tâm của ngài với tất cả mọi người trong đàn chiên”. “Chúng tôi nhắc lại, giáo hoàng không chấp nhận hôn nhân đồng giới, nhưng thừa nhận tất cả người công giáo, kể cả những người mà việc kết hợp không được Giáo hội công nhận, đều cần ân sủng và tình yêu của Thiên Chúa như nhau”.
“Đó là vấn đề gây tranh cãi đang tạo ra sự chia rẽ trong Giáo hội”. – Hồng y Daniel Fernando Sturla
Hồng y Daniel Fernando Sturla, tổng giám mục Montevideo, Uruguay, có quan điểm ngược lại khi phản đối tuyên bố Fiducia supplicans, việc công bố mà ngài cho là không phù hợp chưa đầy một tuần trước lễ Giáng sinh. Ngài lấy làm tiếc: “Đó là một chủ đề gây tranh cãi đang tạo chia rẽ trong Giáo hội.”
Được biết đến như một trong những người bảo vệ tích cực nhất các định hướng mục vụ của Đức Phanxicô, hồng y Óscar Rodríguez Maradiaga, nguyên tổng giám mục của Tegucigalpa, đảm bảo Fiducia supplicans “không phải là dị giáo” nhưng đưa ra một “đóng góp mang tính đổi mới” về các chúc phúc, và vì thế bày tỏ “sự gần gũi của Giáo hội” với những người bị đặt vào hoàn cảnh khó khăn.
Tại Brazil, hồng y Odilo Scherer, tổng giám mục São Paulo đã tố cáo những cách giải thích sai lầm: “Chúng ta hãy trung thực về mặt trí tuệ. Có người đọc mà không hiểu. Và có những người đọc và muốn hiểu điều gì đó khác…”.
“Gán cho sự tốt lành nội tại với điều bị cho là tội lỗi nghiêm trọng, đó là dị giáo.” – Hồng y Joseph Zen
Châu Á: các ý kiến trái chiều
Về phía châu Á, hồng y Oswald Gracias, tổng giám mục Mumbai và là thành viên Hội đồng Hồng y, nhấn mạnh ở Ấn Độ, Fiducia supplicans là “một thực tế tự nhiên” vì các phép lành là một phần của tâm linh bình dân, được đánh dấu bằng sự “hòa nhập”, ngài lấy làm tiếc Tuyên bố của bộ Giáo lý Đức tin bị “hiểu sai”. Ngài nhấn mạnh: “Chúa Giêsu không từ chối một lời chúc lành nào.”
Cuối cùng, không giấu giếm, cựu giám mục Hồng Kông, hồng y Joseph Zen cho rằng hồng y Fernández đã gán “sự tốt lành nội tại” cho điều bị cho là “tội lỗi nghiêm trọng” và do đó đã phạm “dị giáo”. Thậm chí ngài còn đi xa đến mức gợi ý hồng y Fernández nên “từ chức hoặc bị sa thải”.
Trong khi cho đến nay các hồng y chủ yếu có mặt đã xác nhận hết trách nhiệm của họ với giáo hoàng, một làn gió tự do, một số người có thể nói là một cuộc nổi dậy, giờ đây dường như đang thổi qua Hồng y đoàn, như thành quả đầu tiên của tính đồng nghị mà Đức Phanxicô mong muốn. Một số người sẽ cho là cay đắng.
Marta An Nguyễn dịch